ATA’ mızın Isparta’mıza Olan (6 Mart 1930) Ziyaretlerinde Bilinmeyenler
6 Mart 1930 günü şehrimize gelen Büyük Atatürk’ün karşılama listesinde Isparta vekili olarak Hafız İbrahim Demiralay’ ın ismi olduğu halde Ata’ mızı karşılamaya gelmez. Adeta küstür.
Milli mücadelemizin ve bağımsızlığımızın büyük önderi, Cumhuriyetimizin kurucusu, Türkiye Cumhuriyeti’nin Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ümüzün, Isparta’mıza olan ziyaretlerinin 95. yılını özlemle, büyük bir onur, sevinçle kutlamaktayız.
Ata’mızın şehrimize gelişleriyle ilgili doğru ve doğru olmayan birçok bilgileri basından okumaktasınız. Ancak bazı bilinmeyenlerin bir bölümünü bu güzel gün nedeniyle sizlerle paylaşmak istedim. Bu konuda Ispartalı Prof. Dr. Neşet Çağatay’ın, Yazar Hüseyin Şekercioğlu’nun, son Mevlevi dedesi, Kurtuluş Savaşı Isparta Kuvayı Milliye Teşkilatı Başkan yardımcısı, Belediye Başkan Vekili Ali Dede efendinin Defteriye’ sinden aktarmak istiyorum.
***
Türk Kurtuluş Savaşı yıllarıdır. Hafız İbrahim Demiralay Isparta Kuvayı Milliye Başkanıdır. Milli birlik, dayanışma açısından oldukça yararlı işler yapan Hafız İbrahim Demiralay’ ın (iyi niyetindenmidir bilinmez)bir yanlışlık yaptığını Böcüzade Isparta Tarihi kitabında belirtir.
II. Abdülhamid’in küçük oğlu Şehzade Abdürrahim Efendi, hükümet meydanında toplanan binlerce Ispartalıya 8.Mayıs (1919) Perşembe günühitap eder. Amacı Mustafa Kemal’in Anadolu’da başlattığı Türk Kurtuluş mücadelesini kırmaya yönelik çalışmaları Isparta da sürdürür.Atatürk karşıtı Şehzadeye Hafız İbrahim’in kardeşi Salih Bey sahip çıkar, destekler.
***
Bu yetmezken:Kuvayı Milliye Teşkilat Başkanı Hafız İbrahim gelen Saltanat yanlısı işgalcilerden Şehzade Abdürrahim efendi ile birlikte gelen İngiliz subaylarının geceleme ve diğer masrafları Hafız İbrahim Demiralay ve Kardeşi Salih Bey karşılar.
Hafız İbrahim (Güya) Mustafa Kemal yanlısı gözükmekte. Kardeşi Salih Demiralay ise açıktan Saltanat yanlısı olduğunu eylemleriyle sürdürmekte. Kurtuluş savaşı sonunda hangi taraf galip gelirse Tahir Paşa ailesi yani her iki taraf hiç kaybetmeyecektir. Görünen bu!
***
Hafız İbrahim Demiralay şöyle bir açıklama yapar:
“Misafirlerin masraflarını,yemek ziyafetleri için Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Bey Belediye bütçesinden, ödemeyi reddetmiş..15.000 kuruş masrafı biz memleket namına borcumuzu eda ettik..”der.
Umumi kumandanlık (Genelkurmay başkanlığı) haberci Jandarma birlikleri konuyu Batı cephesi Kumandanı Ali Fuat Cephesoy’ a ve Atatürk’e rapor ederler. Ankara nem almıştır bu olaydan! Hafız İbrahim ve himayesindeki çete birliğini Aydın Köşk bölgesine yedek kuvvet olarak gitmeleri emri gelir.
Yapılan bir hata sonrası verilen bir emirle: Hafız İbrahim ve Kuvvetleri Isparta’dan 17 ay ayrı kalacaktır.Isparta düşman saldırısı için tedbirini alır. Kuvayı Milliye Başkan Yardımcısı Mevlevi Ali Dede ve Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Süldür ile diğer vatanseverler tedbirleri alırlar.Alınan kararlarda yine Hafız İbrahim’in mührü kullanılır.
***
Aylar sonra: Düşman denize dökülür. Cumhuriyet kurulur. Milli Birliği zedelememek için Büyük Atatürk Isparta’daki bu olumsuzlukları halka yansıtmaz. Hafız İbrahim’i Isparta vekili olarak üst üste görev verir.
Birkaç nedenden ikincisi de şu:Hafız İbrahimlerin memleketi Gelendost Avşar Bucağında (Avşar ilçedir)Avşar’dır)çiftlikleri vardır.
Padişah yanlısı Hafız İbrahim’in kardeşi Salih Bey Osmanlı döneminde vergi toplama hakkını elinde bulunduruyordu. Memlekette cumhuriyet idaresine geçmiştir. Sivil Paşa Tahir Bey oğulları Demiralay’ ların vergi toplaması durdurulmuştur.
Buna karşın Hafız’ın kardeşi Salih Bey Avşar ve bölgesinde Osmanlı da olduğu gibi vergi toplamaya devam eder.
Avşar bucağı Şarkikaraağaç’ a bağlıdır. Şarkikaraağaç ilçe KaymakamıYeni Cumhuriyet devleti adına vergilerin kanun dışı toplanmasının yanlışlığını yerinde hatırlatmak maksadıyla (güya avcılık adı altında)Hafız İbrahimlerin çiftliğinin bulunduğu Avşar bucağına gelir. Çevre insanların etkilenmemesi için avcılık yapmak için Kaymakam Bey Avşar bucağına geldiği duyurulur.
Kaymakam Bey av partisine Salih Bey’ ı de çağırır. Av bölgesi Avşar çiftliği yanı Eğirdir gölü karşısı İskele bölgesidir. Kaymakam Bey bundan böyle devlet adına vergileri maliye ofislerinin toplayacağını Salih Bey’e anlatır. Salih Bey öfkelenir, Tüfeğiyle Kaymakam Bey’i ayağından yaralar.Daha sonra Tevfik Bey (Noyan) “Topal Kaymakam” olarak sanı kalır.
***
Cumhuriyet kurulalı 5-6 yıl olmuş. Yıl 1928’de Avşar bucağın (İlçeden küçük yer)vergilerini Salih Bey toplamaya devam eder.
Bunun üzerine Isparta vekilleri Karaağaçlı Mükerrem Bey,Vekil Hâkim Rıza Bey, Antalya Milletvekili Aksekili Rasih Kaplan Atatürk’ün huzuruna çıkıp Salih Bey’i ve sessiz kalan Hafız İbrahim Demiralay’ ı şikâyet ederler. Mustafa Kemal’de bir emirle Avşar bucağını vergi mükellefinden düşürmek için Avşar’ı köy yapar. Gelendost küyünü de ilçe yapan Atatürk bir de İçişleri bakanlık müfettişlerini Avşar’a, çevreye denetimleri oldu.
***
Adeta Ata’mıza (Atatürk’e) küsüyor görüntüsü yaratılmıştır.06 Mart 1930 da Ata’mız Isparta’mıza gelmişler.
Daha önce jandarma tarafından Atatürk’ ümüzün Isparta’ya ziyaret edeceği, bazı tarafsız kişileri dinleyeceği bildirilir. Gelendost eşrafından Kara Kılıçoğlu Kılıç Ömer’i, komşu köy Bağıllı Muhtarı İsmail Çinkaya’ yı, Hafız Ahmet Nayır’ ı Isparta da kısaca dinleyen Atatürk Ankara’ ya dönüşüyle birlikte kararı meclisten geçirip 3 Nisan günü Avşar bucağını köy,(Vergi ağalığı düşürülür) Gelendost’un ilçe olduğu resmi gazetede yayınlanır.
Uzun hikâyenin kısacası: 6 Mart 1930 Günü protokolde Vekil Hafız İbrahim’in adı olduğu halde Mustafa Kemal Atatürk’ümüzün şehrimiz Isparta’mıza gelişleri için katşılamaya gelmez.
Bu olaydan sonra Hafız İbrahim’le Atatürk hiç görüşmezler. Yine de Gerek Kurtuluş savaşı seyri süresince gerekse, sonra Hafız İbrahim’in, kardeşinin memleket sever tutumlarını alkışlıyor, unutmuyoruz.
Allah razı olsun. Memleketimizin semalarında kara bulutların olduğuozamanlarda her bir insanımız elbette hata yapar diyoruz.
Saygıdeğer okuyucular, Büyük Atatürk’ün Isparta’ya, Eğirdir’e gelişleriyle ilgili abartılı haberler çok yaygın. Bundan böyle gerek Ali Dede efendinin gerekse Prof. Neşet Çağatay’ın notlarından 6 Mart günüyle ilgili ayrıntılı, belgeli bilgiler vermeye çalışacağım. 6 Mart 1930-6 Mart 2025 (bugün) Mustafa Kemal Atatürk’ümüzün Isparta ve Eğirdir’e gelişleriyle ilgili bu güzel günü kutluyorum.
Araştırma: Bayram AYGÜN 2025