30 AĞUSTOS BÜYÜK ZAFERİNİN KAZANILMASINDA EĞİRDİR'İN KATKI VE ETKİLERİ
Ali ÖZBOYACI
Bunların neler olduğunu düşmanları yurttan temizlediğimiz tam bu günlere özlü bir biçimde anlatmak gerekirse;
1- 19 yüzyıl sonlarında İngilizlerin hazırladığı ve dünyanın en büyük "emperyal projeleri"n den (İzmir - Bombay demiryolu hattı - 1854) biri olarak 1912 yılında Eğirdir'e kadar ulaşması yöremizi hem ekonomik hem de milli mücadelenin başlarından itibaren savaş stratejisi açısın dan batı cephesini derinden etkiledi. Sarayköy'den itibaren Kuvayı Milliye ve Türkiye Büyük Millet Meclisi orduları tarafından çok büyük fedakarlıklarla korunup kollanarak, Batı cephesi ordularının Eğirdir-Dinar-Sütlaç-Çivril arasında can damarı oldu.
Bu can damarını kesmek için İngilizler her yolu denedi. Altın, silah ve her türlü mühimmat desteğiyle 02.10.1920 günü Çumra'da başlayan ve 22.11.1920 tarihine kadar Eğirdir'i de içine alan geniş bir bölgeyi kan ve ateş içinde bırakan; (ikinci Konya isyanı) yada "Delibaş ayaklan ması " adıyla tarihe geçen büyük bir isyan çıkmasına neden oldu. Eğirdir-Mahmatlar-Sorkun cak köylerine kadar gelen bu isyancıların asıl amacı, kardeşi kardeşe düşürerek Eğirdir İzmir demiryolu hattını ele geçirmekti. Çünkü bu hat hem İngilizler hem de Yunanlılar tarafından Anadolu'daki hedeflerini ulaşmada hayati derecede önemliydi.
2- Birinci dünya savaşı öncesi ve Milli Mücadele yıllarında Isparta-Eğirdir merkezli olarak bölgemiz üç büyük devletin (İngiltere, Fransa, İtalya) tam bir ekonomik ve stratejik mücadele alanı oldu. İngiltere İzmir-Eğirdir demiryolu hattını elinde tutarak bir yandan da İtalyan tüccar larla işbirliği yaparak Isparta'da İzmir merkezli halıcılık sektörünü ele geçirdi. Fransa ise Eğir dir Gölü'nün su ürünleri dahil tüm imtiyaz hakkını alarak çok önemli ticari faaliyetlerde bulun du.
3- Sakarya Savaşlarından sonra hazırlanan "SAD TAARRUZ PLANI", "BÜYÜK TAARRUZ PLANI"ve "K SAVUNMA PLANI"nın askeri coğrafyası, Eğirdir merkez alınan bölgemiz ol du.
4- Yine Sakarya Savaşlarından sonra batı cephesinin en önemli mühimmat, iaşe depoları Eğir dir garı ve çevresinde oluşturuldu. Bu nedenle Eğirdir-İzmir demiryolu hattı yönetimini Eğir dir'e getirerek kurtuluş savaşı sonuna kadar burada görev yaptı.
5- Batı cephesinin en önemli istihbarat merkezlerinden biri Eğirdir de faaliyet gösterdi.
6- 1921 yılının Ekim ayından itibaren büyük taarruza hazırlık aşamasında Antalya-Eğirdir, Akşehir-Eğirdir, Eğirdir-Şuhut ve Eğirdir Çivril lojistik hatları ile Eğirdir'e taşınan asker ve mühimmatın, 30 Ağustos Zaferinin kazanılmasında hayati derecede etkili oldu.
7- Eğirdir Gölü, Milli mücadelemizde kullanılan ilk su yoludur.
8- Kuvayı Milliye Donanmasının Anadolu'daki deniz komutanlıklarından biri de Eğirdir'de oluşturuldu (Eğirdir Gölü Askeri Merakibi Bahriyesi). Bu komutanlığa bağlı Eğirdir Bahriye Müfrezesinin fedakarlıkları, kahramanlıkları, batı cephesindeki askerlerimize yardımları, kat kıları en üst düzeyde oldu. Bölgemizdeki tüm lojistik hareketlerin güvenlik sorumluluğunu ba şarı ile yerine getirdi.
9- Fransızlara ait Eğirdir Gölü şimendifer işletme kumpanyası 1914 yılında Eğirdir'de kurul du. (o yıllarda bu şirketin Eğirdir Gölü'nde kullandığı 100 tonluk bir römorkör, 57 tonluk 5 adet mavna, 4 duba ve 20 kayığı vardı. Bu göl üzerinde 24 saat taşımacılık yapılıyordu, günde 400 tona yakın yük ve insan taşınıyordu. Çünkü batı ve güneybatı Anadolu'dan iç Anadolu'ya en kestirme ve güvenli yol Eğirdir Gölü üzerinden sağlanmaktaydı.) Bu deniz araçlarına 1921 yılı sonlarından itibaren el konulmasıyla ordumuzun her türlü ihtiyacının cepheye taşınmasın da yararlanıldı.
Düşmana son darbeye vurduğumuz Büyük Taarruz ve Başkomutanlık meydan şavaş'ında böl gemizde bulunan ve kilit görevi yapan Birinci Orduya ait 100 000 askerin ve onların kullandı ğı 20 000 hayvanın her türlü ihtiyacı Eğirdir merkezli lojistik yollardan ve Eğirdir Garı çevre sinde bulunan depolardan (Ağa Camii bu depolardan biri olarak kullanılmıştır.) karşılandı. Bü tün bu işlerde Eğirdir Gölü suyolu olarak kullanıldı. Başta Eğirdir Gölü olmak üzere çevre deki irili ufaklı göllerden tutulan leziz balıklar ordumuzun et ihtiyacının karşılanmasında çok yardımcı oldu. Büyük Taarruzda yaralılar bu yollardan Eğirdir'e, Isparta'ya, Burdur'a ve Antal ya'ya taşındı.
10- Milli Mücadele günlerinde, Karadeniz'de İnebolu'nun kahramanlığı, yiğitliği, işlevi ne ise bilhassa 15.10.1921 - 09.09.1922 tarihleri arasında Güller ve Göller Bölgesi'nin çok değerli katkıları oldu. Başta Başkomutan Gazi Mustafa Paşa olmak üzere, bu toprakların sonsuza ka dar bizlere VATAN kalmasında, özgürce ve başı dik yaşamamızda emeği geçenleri minnet ve şükranla selamlıyoruz. 02.09.2022.
Mehmet ÇANKAYA'nın katkılarıyla,