Osmanlı Ispartası’nın bir vefalı halksever insanı..
Bayram AYGÜN
1924’ de memleketimizden zorunlu gönderilen Isparta Rumları, 800 yıllık Isparta tarihi ticari, dini, kültürel ve mahalle iletişim dokularını bir bir hatıra defterlerine işlemişler. Yerli tarihçi yazarlarımızdan daha duyarlı davranmışlar. Isparta’mızın geçmişiyle ilgili mahalli bilgileri yerli kaynaklarda göremeiyoruz.
Türkiye’ mizde, resmi ve özel kurumlarımızda bu bilgileri göremiyoruz. Kendi yayın politikalarına uygun Yunanistan ve Selanik’te dede hatıralaa defterlerinindeki Isparta’mızla ilgili bilgilerin bir kısmını yayın-lamışlar. Sağolsunlar ilginç olanlarını yayınlama hakkını veren saygıdeğer, Isparta’mızı unutmayan Osmanlı Ispartalı hemşerilerimize teşekkürlerimi sunarım. (1914 Isparta Papazı Nikola defteri torun Vasili Damos Payaslıoğlu, Lukas Hristodulu (Hıristo oğlu). YunanistanNeo Lonia) 2018-Isparta
Arapzade Mehmet Şevki efendi, Mustafa Kemal Atatürk ve yakın arkadaşı İsmet İnönü’ nün de üyesi oldukları İttihat ve Terakki Fırkası (partisi) Isparta temsilcisidir. 1912’ de Isparta Belediye başkanlığını Isparta Kutlubey Mevlevî Dergâhı Şeyhi Ali Dede’ ye bırakır... Ağlarca-zade Mustafa Hakkı efendi ile birlikte İstanbul Padişah meclisine, Meclisi Meb'usan'a seçimle gönderilirler.
Vefalı halksever Arapzade Mehmet Şevki efendi arkadaşı Ağlarcazade Mustafa Hakkı efendi İkinci Meşrutiyet'in ilânına önayak olurlar. (1908-1918) Yani padişahlık rejimin yerine, halkın seçtiği meclislibir idareden yanadır. Aynı zamanda İslâm tarihi bilginidir. “Dalkavuk-luğun İslamiyette Yeri Yoktur” adlı el yazma bir eseri mevcut. Orijinali Konya’ ya, diğer el yazma eserlerle birlikte gönderilir.
Hayırseverdir. Isparta Rumları ile birlikte ortak ticari hayatı vardır. Ispartalı Arapzade Mehmet Şevki efendi, (Akrabaları şu anda Isparta’da mevcut: Örneğin Isparta Tapu ve Kadastro’ dan emekli sayın Mustafa Durmaz bey ve çok sayıda soyu mevcut) yönetim şeklinin yürürlükte olmasını sağlamak, eşitlik, özgürlük, can ve mal güvenliğini önemseyen yeni yönetim şeklinin kurulmasını sağlamak, istibdada direnmek gibi faaliyetler sayılabilir.
Kısa süren Isparta vekilliği döneminde Isparta’ mıza eğitim-öğretimi altı yıl sürecek çağa uygun bir ortaokul, bir ilkokul açtırmış.
Yine Ispartamıza: Belediye binası, alt katta vatandaşlar içim bir (muvakkithane) saat ayarla-ma merkezi, ilk İslami anlamda lokanta, (Isparta Rumları’ na ait iki lokanta daha önce açılmış) bir kıraarhane, ( yeni Türkçe okuma yazma dersleri belli saatlerde verilecek, el yazma, basılı Türkçe kitaplar bulundurulacak)bir de belediye ve valiliğin kitaplarını basacak matbaa kazandırılır Isparta sancağına..
Zamanımızdan 106 yıl önce şimdi Isparta’ mızda oldukça kalabalık bir sülaleye mensup Arapzade Mehmet Şevki Efendi’ nin özel yaşamına bakalım.
4 Ekim 1914’ de Isparta’da büyük bir deprem yaşanır. Yine 1914’de çıkarılan Tütün kanunu “İnhisar-ı Duhan Kanun-ı Muvakkati” mamülleriyle ilgili kanunun uygulanması ile ilgili sorumlu başkanlığa getirilen Arapzade Mehmet Şevki efendi buradan elde ettiği yasal maaşını Isparta depremi için harcar. Ayrıca birkaç Müslüman Hamamcızade ve Isparta Rum’ u Eyvaz Efendi’ nin ortak oldukları iplik fabrikasından elde ettiği gelirleri de yine depremzedeler için harcar.
Arapzade Mehmet Şevki Efendi’ İstanbul’a Alanya limanıdan deniz yoluyla 200 adet bakır-dan (tombak) kandiller getirtir. İçlerine yedek yağ şişeleri ile birlikte, içlerine dayanıklı Balina yağı koydurtarak; depremzedelere kendi eliyle dağıtır.
Yine balina yağı ile çalışan aydınlatma feneri getirten Arapzade Mehmet Şevki Efendi yatsı ve sabah camilere gelmek isteyenlere fener dağıtılır.
Deprem bölgesinde evleri zarar görmemiş, deprem bölgelerindeki evlerinde kalmak isteyen depremzedelere de fener dağıtır.
Arapzade Mehmet Şevki Efendi ticari ortağı Isparta Rum’u Eyvaz efendi , Ağlarcazade Mustafa Hakkı Efendi, Hamamcı Zade Ethem ve kardeşi Hamamcızade Mustafa Efendi’nin oğlu Ramazan ile birlikte çevre illerden at arabası filosu, Hacılarlı yörüklerinden de deve katarı kiralanarak; Eğirdir, Bucak, Dinar ve Akşehir’ den ekmek getirilerek depremzedelere iki ay süreyle dağıtılmıştır
Depremde zarar görsünler, görmesinler; tümIsparta hanelerine İstanbul’ dan Yahudi tüccar-ların depolarından yarı muşambadan ve camdan imal edilmiş, kapı önlerine asmaları istenen fenerlerden de çok sayıda mum-fener getirilerek diğer Ispartalılara dağıtılır.
Tüm sermaye varlığını bu yolda hatcayan Belediye Başkanı,Osmanlı Meclisi Vekili Arapzade Mehmet Şevki Efendi ölünce Isparta Müftüsü (Kadı) Şakir Efendi bir fetva yayınlıyarak; Halkın sevgi ve dûasını almış Arapzade Mehmet Şevki efendinin Büyük-mezarlığın devamı olan, şimdiki Kavaklı camiisinin avlusunda yer alan Gökveli Sultan’ın yanına gömülmesi kararı verilir. Tüm Isparta; Rum ve Ermeniler aileleriylebirlikte, Akşehir ’den Dinar’dan, Bucak’ tan, Burdur’dan çok sayıda insan cenazeye katılırlar.