Ispartalı’nın şifresini kim çözebilir ki!.
Bayram AYGÜN
Emekli Öğretmen/Köşe Yazarı
Saygıdeğer okuyucular, Allah memleketimizi ve devletimizi savaşlardan korusun. Suriye’ (İdlib) de her an bir büyük savaşın kokusunu alıyoruz. Hayırlısı. Memleketimiz ve Isparta’mız olası ekonomik ve sıcak savaşların da üstesinden gelecektir İnşallah.
Bakın Isparta’mızın komşu vilayetlerinden KONYA (ki Osmanlı döneminde bağlı olduğu-muz; eyalet merkeziydi) 24 Nisan 1919 tarihinde (Konya) İtalyan birliklerinin amansız işgaline uğradı. Akıl almaz cinayetlere maruz kalan halk, çok zulüm gördü.
Konya da bir kısım halk “dini esaslara göre İtalyanlar bizi yönetecekler” lafına kanıp, uzun bir süre Mustafa Kemal’in Kuvvay’ı Milliye çağrılarına kulak asmada tereddüt ederler. Hatta İtalyan’ların işgaline karşı bile koymazlar. Sonra zulümler başlayınca, İslamî binalara saldıran İtalyan’ ların söylemlerine inanmazlar. Konya halkı sonradan Ankara’nın arkasında yer alırlar.
Isparta il’inin komşusu AFYON (Afyonkarahisar) komşu ilimiz 1921 yılının Ekim ayında Yunan ordusunun işgal ettiğini görürüz. Afyon halkına, özellikle kadın ve kızlarımıza çok zulm ettiler. İşgal üç yıl sürdü. Halktan gasp ettikleri koyun ve keçi sürülerini kestiler. Köyleri baskın yapıp köylüleri esir alırlar.. Afyon halkı düşman işgaline karşı ani karşı koyuşta geç davrandılar. Yunanlılar halkımıza ve camilerimize saldırıları başlayınca Afyon halkı geçte olsa, uyanır. Halk İşgalci Yunan için Afyon’a girerken bir şeyler yapmalıydı. Olmadı!.
Yine Isparta’mızın diğer komşu ilimiz Antalya, 28 Mart 1919 tarihi İtalyanlarca işgal edilir. Bu tarihte İtalyan birlikleri Antalya’yı (O zamanki adıyla Adalya’yı) işgal ettikleriyle kalmaz; Giuseppe Battistoni, Louis Bongiovanni, Victor Elias, Georgio Fusoni adlı İşgalci İtalyan komutanları her türlü vahşeti Antalya halkına yaşatırlar.
“Biz Roma devletinin devamı ve mirasçısıyız. Antalya toprakları da bizim ata yurdumuzdur. Atalarımızın kemikleri (Adalya) Antalya’dadır, bundan dolayı kendi topraklarımızı sahip olmaya geldik” diyerek ; Toros Türkmenleri’ nin Antalya’yı terk edin” diyebiliyorlardı.
Komşumuz Burdur’da işgaledilir. 28 Haziran 1919’da Isparta’nın komşu vilayeti Burdur Antalya’dan gelen İtalyan birliklerince işgal edilir. Burdurlular hiçbir direniş göstermezler. Konya, Antalya, Afyon’u da işgal eden İtalyan, Yunan birliklerine karşı da komşu il’ lerimiz halkı ilk etapta hiçbir direniş göstermezler. Burdur’lu Halıcı Abdizâde Ethem Efendi’ nin hükümet karşısındaki evini karargâh yaptılar. Evin çatısına İtalyan (bayrağın)ı (lekeli, kanlı) bez parçasını asarlar.
Mustafa Kemal’ in Paşa’ sı 11. Ordu müfettişi Cemal Paşa’ ya göre, İtalyanlar Burdur’un işgalinden sonra Isparta’ yı işgal edebileceklerini, Isparta Belediye Başkanı Süldürzade Hafız Nadir Süldür Bey’e (Isparta eşrafından İşadamı Atilla Süldür Bey’ in dedeleri), Hafız İbrahim Demiralay Bey’e, Hüseyin Hüsnü Özdamar Bey’e, Mehmet Tahir Kucur Bey’e ayrı ayrı telgraf çekerek durumu, tahminlerini bildirir.
İşgalci İtalyan Kuvvetleri kumandanı General Mansano Antalya işgalci birlik kumandanı İtalyan Albayı Louis Bongiovanni’ ye Antalya körfezindeki kaldığı gemisinden telgraf çeker.:
“Isparta’ nın, Ispartalıların, Yalvaç, Senirkent, Uluborlu, Eğirdir’ in 1176’da Miryo Kefalon Gelende (Gelendost) Yenice Sivri’si çatışmasında (Haçlı savaşlarında Isparta halkının) gösterdiği amansız direniş ve savaşı üstün bitiren, işgalci Haçlıları yenen ISPARTA bölge halkının civar il halklarından farklı huylarının olduğunu, çok daha heyecanlı ve keskin savaşçı olduklarının farkındayım. Bundan dolayı da Isparta sancağının işgali için iki bin kişilik İtalyan işgalci iki piyade taburu ile gidilsin” talimatını verir.
Komşumuz 16 Nisan 1919’ da AFYON (Afyonkarahisar) işgale uğrar. Yunanlılar, şehrin merkezinde aklınıza gelen her türlü vahşeti yapmışlar.
Dikkatinizi çekerim! İtalyanlar Isparta’nın ve Isparta halkının işgale boyun ermeyecekleri-nin farkındalar.Isparta’nın komşusu Konya, Antalya, Afyon, Burdur çepeçevre işgal edişmiş. Isparta ‘nın işgal konusunda; İtalyan İşgalci generalleri düşünceler içindedirler.
Artı sizlere bir hatırlatmada bulunayım. Yok: “Ağlasunda’dan gelen İşgalci İtalyan birlilkeri Isparta’mıza işgal etmemeleri için Ispartalılar Ağlasun dağ yamaçlarına soba borularını savaş topu süsü vermişlermiş, miş de.. korkan İtalyan birlikleri işgalden vaz geçmişlermiş, miş de..” falan hepsi uyduruk hikayelerdir.. İtalyanlar Türk kuvvetlernin kaç topu, askeri diğer savaş araç gereçlerinin ne olduğunu, sayısal balgiyi bilmekteler. İtalyanlar Isparta’mızı neden işgal etmediler? Nedeni; İtalyanların veya Yunanlıların 750 yıl önce Isparta topraklarında yapılan din savaşı olan Haçlı- Müslüman Miryo Kefalon savaşlarında Gelendost Yenice ovası, sivrisi eteklerinde, Eğirdir göl kıyısında haçlılar yenildiler. Bunu çok iyi bilen İtalyan İşgalci birlikleri tereddüt içindelerdi.
Diğer yandan komşu illerimiz Konya, Antalya, Burdur İtalyanlarca, Afyon Yunanlılarca işgal edilmiş. İlk anlarda, Konya, Burdur, Afyon, Antalya illerimiz halkı nedense ilk işgalin birkaç gününde direniş göstermemişler.
Oysa ki Mustafa Kemal’in Paşa’sı 11. Ordu müfettişi Cemal Paşa’dan Isparta kahramanları Isparta Belediye Başkanı Süldürzade Hafız Nadir Süldür Bey (Isparta eşrafından İşadamı Atilla Süldür Bey ‘in dedeleri) Hafız İbrahim Demiralay Bey, Hüseyin Hüsnü Özdamar Bey, Mehmet Tahir Kucur Bey’ler telgraf alırlar.
Telgrafları alır almaz bu kahramanlarımız toplanıp karar verirler. İşgale karşı yürüyüşler ve İtalyanlar’a karşı (İşgale kalkışmaları halinde) silahlı karşı koymayı karar altına alırlar.
Süldürzade Hafız Nadir Süldür bey Antalya’ daki gemilerde bulunan silah kaçakçılarından 200 mavzer alımı için Isparta Kuvvay-ı Milliye yöneticilerince Antalya’ ya gönderilir. Ispartalı bir Rum İşadamı’ ndan sonradan borcun ödenmesi için bin kuruş borç alınır.
Hafız İbrahim Demiralay Yalvaç, Eğirdir, Gelendost, Avşar nahiyesive köylerindeki halkın Isparta’ya gelerek İtalyan İşgalci birliklerine karşı direniş göstermeleri için mitinge davet edilirler. Diğer Hüseyin Hüsnü Özdamar Bey, Mehmet Tahir Kucur Bey’ ler de Isparta halkını işgalcilere karşı yapılacak Isparta mitingi için hazırlık yapmaları için görevlidirler. Miting yapılır. Çok kalabalık Isparta halkı işgale karşı dövüşecek ve kararlılıkla şehit olmaya hazırdırlar..Bu miting sonrası İtalyanlar gerçekten çatışmadan korkarlar.
Isparta’mızı İşgal edemezler.
İşte Isparta halkının şifresini ne başkaları, ne yabancılar çözememişlerdir. Mustafa Kemal’ in emriyle: Süldürzade Hafız Nadir Süldür Bey, (Isparta eşrafından İşadamı Atilla Süldür Bey’in dedeleri) Hafız İbrahim Demiralay Bey, Hüseyin Hüsnü Özdamar Bey, Mehmet Tahir Kucur Bey 1. TBMM Kurucu Isparta Millervekilli yapılırlar, Ankara’ya çağrılırlar..
Isparta’nın, Ispartalıların şifresini yabancılar dahil Isparta dışındakiler asla çözememişler. Isparta halkı düşman, işgale yeltenmesi karşısında aslanlaşır. Küsler barışır. Küflü para keseleri vatan için gizli deliklerinden çıkarılır.
Gerekirse diğer memleketimizin insanlarından bir adım önde şehit, gazi olur. Bunun örneğini Ispartalı, tarihin sayfalarında vermiştir. Tarihte Aziz Isparta halkı, 1176’da Haçlı seferlerinin de, İtalyanların 1919’da oyunlarını bozmuştur.
Çanakkale de, Giritte, Hicaz da, Süveyş kanal savaşında, Kut-ül Amare’de, Balkanlarda hep savaş oyunlarını hep bozmuştur. Amerika’nın da dolar oyununu bozmada saf tutmuştur. Amerika’nın da oyununu bozacaktır, göreceksiniz!