BÖLÜM - 13
MİLLİ MÜCADELEDE ISPARTA
Mücadeleden bir kesit. Sevr Anlaşması ile Osmanlı Devleti resmen yıkılmış ve anlaşma gereği Anadolu İtilaf devletlerince parsellenmiş ve Türklere Anadolu’nun iç kısımlarında dar bir yer kalmıştı. Bu parsellemede Burdur, Antalya ve Isparta’yı içine alan Taşeli Platosu İtalyanlara verilmişti.
Olayı haber alan Ispartalılar işgal durumuna çok üzülmüş ve işgale karşı çözüm arayışına girdi. Mustafa Kemal ve bazı arkadaşlarının 19 Mayıs 1919’da Samsun’dan başlattıkları kurtuluş hareketi bütün yurtta olduğu gibi Isparta’da etkisini gösterdi ve Isparta sivil örgütlenme adımları başladı.
Ispartalı Tahir Paşazâdeler’den Hafız İbrahim(1) adında bir müderris ortaya çıkarak Isparta’daki sivil örgütlenmenin çalışmalarına başladı. Hafız İbrahim Bey’in öncülüğünde, “Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” kuruldu. Cemiyete Isparta merkez, kasaba ve köylerinden ilk başta 700 asker toplanarak, ilk önce “Isparta Mücahitleri” ve daha sonra “Demiralay” adı verilen askeri bir güç oluşturuldu.
Isparta halkı görülmemiş bir şekilde kenetlendi, birlik oldu. Isparta’da her ev kendini mücadelenin içinde buldu. Sokak sokak, meydan meydan mitingler yapıldı. Halk, evlerini terk edip işgale ait her adımı protesto etti.
Ayrıca kadınlarımız, kızlarımız Demiralay kuvvetlerine yemekler yapıp onlara üst baş dikti. Böylece Ispartalı birlik olup emperyalizme karşı koyuyordu.
Durumun farkında olan İtalya işgal kuvvetleri Isparta’ya bir türlü adım atamıyordu. Giriştikleri her girişimde başarılı olamadılar. Bu konuda Ispartalı, “Canımız alınmadıkça Isparta’ya düşman ayağı basamaz!...” diyerek canını vermeye hazır olduğunu gösterdi.
Bu birlikteliğe Yalvaç, Eğirdir, Gelendost, Keçiborlu, Uluborlu, Karağaç ve Afşar gibi kasabalarımızın yanı sıra Isparta’nın en küçük birimlerine varıncaya değin herkes bu uğra canını koymuştu.
Bu arada Isparta’ya, zamanında, yerleşmiş olan Rumlar ise Isparta’da ekonomik bakımından çok rahat bir seviyeye geldikleri için onlar da kendilerini Ispartalı saymışlar ve İtalyan işgaline karşı gelerek Ispartalılarla birlik oldular. Bunların içinde Isparta’ya ihanet olduysa da bunlar kısa zamanda temizlendi.
Hafız İbrahim’in(2) Hafız İbrahim Demiralay, verilen mücadeleyi hatıralarında şöyle anlatıyor: (3)
“Bir gün Burdur telgraf müdüründen önemli bir telgraf aldım. Antalya işgal kuvvetleri komutanı General Emilton Duryan 168 süvari ve iki tabur piyade ile Isparta’ya hareket ettiğini öğrendim. Yüzbaşı Mustafa ve Hüsnü Beylerle müdafaa için harekete geçtik. Çünür tarafında pusuya yattık. Pusu mevkiine gelen İtalyanlara öncü kuvvetlerimiz, ‘Dur!’ emrini verince İtalyanlar durdular. Isparta’ya giremeyeceklerini söyledik. Emre uydular. Askerleri ve atları ve silahları bir yere topladık ve komutanı, geldiği otomobile iki yiğidimizi bindirdik ve onu hükümet binasına götürdük. Uzun konuşmalardan sonra onun her ne kadar Isparta’ya, hastane açacağız; tarımda ve hayvancılıkta yardım edeceğiz; yeni müesseseler kurarak Isparta’nın kalkınmasına yardım edeceğiz, demesine rağmen bu sözlerin bir hile olduğunu böylece Isparta’ya ayak basmalarının mümkün olacağını anladık. Geldikleri gibi gitmelerini istedik. Bir daha Isparta’ya gelmeyecekleri şartıyla asker ve atlarını ve silahlarını teslim edip Burdur’a geri gönderdik.
Demiralay kuvveti, Kurtuluş Savaşı sırasında millî orduya katılarak 39. Tümende savaştı.(4)
- A’dan Z’ye Isparta 2006, Sümer Şenol, sh.227
- Böcüzade Süleyman Sami, Isparta Tarihi, 2010,Hazırlayan: Hasan Babacan sh.396-398 Tahir Paşazâdeler’den İbrahim 1883’te Isparta’da doğdu. 29 Mart 1939’sa vefat etti ve 31 Mart 1939’da Kutlu Bey camiinde kılınan cenaze namazı ile Isparta’da defnedildi. İlk ve orta öğrenimini Isparta’da tamamlayan İbrahim İstanbul Fatih Medresesini bitirerek müderris oldu. Kendini iyi yetiştiren İbrahim aynı zamanda iyi bir hafız olarak ün yaptı. İşgal sırasında Isparta milis kuvvetlerinin kurucusu oldu ve Ispartaya öncülük etti. Birçok yararlıklar gösteren Hafız İbrahim TBMM I. Dönem Milletvekili olarak Isparta’yı temsil etti. Soy adı kanunundan sonra Demiralay soyadını aldı.
- Hafız İbrahim Demiralay’ın Hatıratı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Göltaş Kültür Dizisi No: 6, sh,39.
- a-Recep Bozkurt,Ulusal Kurtuluş Savaşı’nda Eğirdir, 2007, sh: 5-12
b-Mustafa Koç, Tüm Yönleriyle Isparta, 1983.Kurtuluş Savaşı’nda Isparta maddesi