BÖLÜM - 8
ULUBORLU(1)-KEÇİBORLU(2)
Ülkemizde bor adı birkaç yerde kullanılıyor; özellikle yerleşim alanlarında. Niğde’nin Bor ilçesi ile Isparta’nın Uluborlu ve Keçiborlu ilçesi adlarında görüldüğü gibi.
Bir de Bor madeni var dünyaca meşhur. Biz de Manisa ve Eskişehir’de bol miktarda var. Özellikle dünyanın gelecek temiz enerjisi gözü ile bakılıyor bor madenine. Son zamanlarda, ülkemizde de, bor madeni mutfak eşyalarından temizlik malzemesine kadar toplumun hizmetinde kullanılıyor.
Ispartalılara soruyorum, “Uluborlu ile Keçiborlu adlarındaki bor ne anlamdadır?” diye. Halkın azı, bor madeninden söz ederken çoğu sessiz kalıyor. Bu kez de bor madeni diye cevap verenlere soruyorum, “Uluborlu ile Keçiborlu’da bor madeni mi var?” Tam bir sessizlik, cevap yok!..
Burada kimseyi itham etmiyoruz, herkes her şeyi bilecek diye bir kavram yok. İslâm Alimlerinden İmam-ı Azam Ebu Hanife, “Bilmediklerimi ayaklarımın altına alsam başım göğe değer!” demiş. Demek ki bilmediklerimiz o kadar çok!..
Bor kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğündeki karşılığı işlenmemiş, sert, taşlık ve ekilmemiş toprak anlamı yanı sıra bir çeşit maden olarak da ifade ediliyor.
Özellikle Uluborlu’da kiraz kalitesinin yüksek olması bölgenin taşlık olmasına bağlanıyor. Çünkü kiraz, vişne, kayısı, badem gibi çekirdekli meyveler ürünler taşlı bölgeleri sever. “Ulu” kelimesi de büyük anlamını içerdiğinden Uluborlu, büyük taşlıklı yer anlamını kazanıyor.
Keçiborlu için de yaklaşım aynı.
Ispartalılara ve özellikle Keçiborlulara soruyorum,” Keçiborlu adını bildiğimiz keçi hayvanından mı almış?” Kimi “Evet!” derken kimi cevapsız bırakıyor soruyu. İncelemeler göstermiştir ki Keçiborlu’nun “keçi” ile hiçbir anlam ilgisi yok. “Keçi” kelimesi “küçük” kelimesinin zaman içinde harf yitimine ve harf değişimine uğramasından ortaya çıkan sonuçtur. Dolayısıyla Keçiborlu, küçük taşlıklı yer anlamındadır(3).
Ancak, Süleyman Demirel Üniversitesi’nden Behset Karacan(4) bor kelimesinin Niğde Bor ilçesinde yaşayanlardan geldiğini söylemektedir. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında Niğde Bor ilçesinde yaşayanların bir kısmı Uluborlu ve Keçiborlu mevkilerine gelip yerleşmişler ve buralara “bor” adını vermişlerdir. Bu tezden yaklaşıldığında ise Keçiborlu, “Küçük Bor” anlamını kazanmaktadır.
Ayrıca Ankara’nın “Keçiören” semti de yine “küçük” kelimesi ile yakın ilişiklidir.. “Ören” kelimesi de “viran” veya “Küçük yer” anlamlarını taşıdığından bu ilçenin “küçük yer” anlamında kullanılması güçlü bir yaklaşımdır.
Ayrıca Ispartalıların övünç kaynağı rahmetli Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in anıtının bulunduğu yer de çakıllı yer anlamına gelen Çalca Tepe’dir.
(1) Tüm Yönleriyle Isparta, 1983, sh.348, Mustafa Koç. Mustafa Koç, “Ulu (büyük) ve “bor” maden anlamına geldiğinden Uluborlu birleşik kelimesi “büyük madenli” anlamındadır.” demektedir.
(2) Tüm Yönleriyle Isparta, 1983, sh.333, Mustafa Koç. Koç, yukarıdaki gibi bir yaklaşımla “Keçiborlu’nun “Küçük madenli yer” anlamında kullanıldığını ileri sürmektedir.
(3) Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü İnternet Sitesi Keçiborlu maddesi: “Oğuz şivesinde kiçi(küçük),bor(taş) anlamındadır.”
(4) SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 16, XV ve XVI. Yüzyıllarda Keçiborlu Kazası sh,41-78, Behset Karacan
- İlhan ŞİMŞEK