UYGARLIĞIN MERKEZİ ANADOLU VE EĞİRDİR (Bölüm:5)
Mira – Kuvalya - Arzava – Hatti –> Hitit -> Frigya
Mira – Kuvalya, M.Ö. 2000 yıllarında; Göller Bölgesinde hakim devlettir. (Mira /Kütahya, Kuvalya / Şuhut). Çatalhöyük Beyce Sultan tepesi Mira – Kuvalya sınırları içerisindedir. Hatti toprakları ile Troya ve Mira komşudur. Mira – Kuvalya, Hatti’ ye tabidir. Astarpa nehri (/ Aksu), Hatti ile Arzava (/ Hurri) arasında sınırdır. Arzava’ nın doğu kesimleri Pysidia (Hitit zamanında Pitassa) olarak adlandırılır. Pitassa / Pitasi, Sultan Dağları yanıdır. Mira eyaleti, Arzava’ nın çekirdeği/kökü olmuştur. Mira – Kuvalya, Pitassa ile doğu sınırında komşudur.
Arzava’ nın içerisinde Konya (Harriyatı) yer alır. Arzava, Karya’ dır. Küçük şehirlerin gevşek federasyonudur. Arzava’ nın idari merkezi Apasa (Efes)’ dir. Arzava’ ya gitmek için önce Astarpa (Aksu) nehri yakınından Valia (Elmalı)’ ya geçmek gerekir. Konya’ dan Beyşehir’e giderken Eflatun Pınarı abideleri Hitit yolunu göstermektedir. Arzava’ nın doğu kesimleri Pysidia olarak adlandırılır. Arzava Lidya’ ya dayanmaktadır. Arzava’ nın son zamanlarında; Luviler’ in (Miletos’ da) saldırıları artmıştır. Arzava Kralı, Millivanda (/ Miletos) şehrini Akalar’a teslim etmiştir (M.Ö. 1500’ den sonra). Arzava krallığına bağlı Alasia (/ Kıbrıs)’ da vardır. Vasallık döneminde vergisini Hitit’ lere vermiştir. Hatti (/ Ankuva)’ dan Arzava ülkesine kolayca ulaşılabilmektedir.
M.Ö. 2. Binin başlarında Asur’ lu tüccarlar Anadolu’ da Kültepe’ ye gelip ticaret kolonolileri (Kültepe – Kaniş – Nesa) kurmuşlardır. M.Ö. 1700’ lerde de Anadolu’ ya Hitit’ ler (Hint – Avrupa dilli) gelmiştir. Hititlerin Anadolu’ da kurduğu hiçbir şehir devleti (birkaç istisna dışında) yoktur. Hepsi Neolitik çağda M.Ö. VII. – VI.’ da kurulmuştur. Hititler, Hatti kültürü üzerine oturmuşlardır. Hititler, Arzava ve Hurriler’ den gelcek saldırılara karşı sürekli tedbirli olmuşlardır. Hatti’ ler, Hitit’ leri dil, edebiyat, giyim, kuşam, tıp gibi alanlarda etkilemişlerdir. 1. Hattuşil zamanındaki yazıtlarda şöyle demektedir. EGIR – az – ia – za – mu- kan KUR –SA Hurri kur – e an – da u – it -> ‘Ertesi yıl Arzava’ ya gittim ve onların sığırlarını ve koyunlarını aldım. Arkamdan Hurri’ li düşman ülkeye girdi’ demiştir. İşuva (Elazığ), Hurri’ lerle Hatti’ ler arasındaki sınırdır. Arinna (Güneş tanrısı), Boğazköy’ e 25 km uzaklıkta Hatti kültürünü en zengin biçimde gösteren 5000 metrelik tapınak Arinna = Alacahöyük (Hitit) sergilenmektedir. Bir ara Mira Hitit vasalı olmuştur. O dönemde Mira kralı, özgür düşüncenin önemini belirtmiştir. Hitit ile Troya, (Hatti’ lerden miras) sıkı dostluk içerisindedir. Millivanda, bir ara Hitit kontrolüne geçmiştir. Hititler zamanında Anadolu, Aşağı ülke (Kur – Ugu) ve Yukarı ülke diye ikiye ayrılmıştır. (Seyhan nehri, Asparta olarak adlandırılır). Hititler (Luvi – Hint – Avrupa dili) M.Ö. 1700’ lerde Orta Anadolu’ da siyasi birlik kurmuşlardır. Mira – Kuvaliya, Doğu sınırında Pitassa ile komşudur. Hitit’ ler Larende – Karaman’ ı başkent yaparak Kadeş antlaşması sırasında (M.Ö. 1200) taşınmışlardır. Hiyorolif yazısı kullanmışlardır. Murşili ile (Hitit), Arzava arasındaki savaş Akşehir gölünün güneybatısın da olmuştur. Hitit’ ler çivi yazısını Hurri’ lerin aracılığıyle aynen alıp kullanmışlardır. Daha sonra Hiyorelif yazısına geçmişlerdir.
Hititler’ den sonra Orta Anadolu, İskit baskısıyla Balkanlar ‘ dan gelen Frigler’ e geçmiştir. Frigyalılar, Asya’ lıdır. İskit Goysitiri ile Attis (Frigya) tanrıları özdeştir. Herodot, Goysitir’ i Apollon’ la özdeşleştirmiştir. Goysitir, güneş tanrısıdır. Türk tanrısı Hızır gibidir.
Anadolu’ nun Ön-Türk kültürüne ait diğer belgeleri;
. M.Ö. 8000 Nevali Çori Babadura çocuk heykeli (Orta Asya ile aynı)
. M.Ö. 7500 Çatalhöyük (Beycesultan) Ana Tanrıça Yazıtı
. M.Ö. 5500 Hacılar höyüğü (Ana Tanrıça)
. M.Ö. 5000 Beldibi mağarası ve aynı zamanda Side yazıtı
. M.Ö. 4000 Erenköy yazıtı
. M.Ö.3000 Erzurum Cunni mağarası yazıtları
. M.Ö. 3000 Eskişehir Midas yazıtı ( Ankara-Polatlı (Gordion) merkezli Frigler Midas’a geldiler)
. M.Ö. 1000 Kütahya Çavdarhisar’ da atlı Türk askerleri (ellerinde kurt başlı bayraklar, ok-yay
vardır. Bayrak Gök Tanrı’ nın gücünü orduya aktarır).
Kütahya’ daki Aizona antik kenti
. Uşak Taşyaran doğal oluşumları, inanç merkezi (Sibirya Lena taş yazıtlarına benzer)
devam edecek