EĞİRDİR DOSTLARI İLE “EĞİRDİR GÖLÜ”,
ÇÖZÜM ODAKLI OLARAK ISVAK’ TA MASAYA YATIRILDI…
Zeki TARHAN – ANKARA
Bölüm : 2
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi / Su Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Süleyman KODAL; EĞİRDİR GÖLÜ’ n den aşırı su kullanımının devam ettiğini, Türkiye’nin ilk TOPLU DAMLA SULAMA SİSTEMİ’ nin, Eğirdir’ in Eyüpler Köyü’ nde kurulduğunu, Sulama suyunun ölçüldüğü ve su ücretinin hacimsel esasa göre belirlendiği örgütlerde, çiftçinin aşırı su kullanmadığını dile getirerek, Eğirdir Gölü’ nün kurtulmasında, TARIMSAL SU TASARRUFU’ nun önemli bir paya sahip olduğunu vurguladı…
***
İşte Prof. KODAL’ ın konuşması:
“…ISVAK EĞİRDİR GÖLÜ TOPLANTISI-09.11.2019 CUMARTESİ
PROF. DR. SÜLEYMAN KODAL KONUŞMA ÖZETİ
Ben Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümünde Öğretim Üyesi olarak görev yapıyorum.
Eğirdir’de yazlık gibi kullandığımız bir ev var ve yaklaşık 30 yıldır yazları Eğirdir’e geliyoruz.
1997 Ocak ayında Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesine Dekan olarak görevlendirildim ve 2000 yılına kadar görev yaptım. O zaman Ziraat Fakültesi Atabey’deydi. Sulama derslerine dışarıdan hoca çağırıyorlarmış, o yıl benim girmemi rica ettiler, kabul ettim. Bir dönem ulaşım zor da olsa derse gittim. Öğrencilere sulama prensipleri ve sulama yöntemlerini anlattım ve dönem sonunda öğrencilere otobüsle Atabey ovasını gezerek yüzey sulama, yağmurlama sulama ve damla sulama örneklerini gezeceğimizi söyledim. Atabey sulaması yaklaşık olarak 12.500 hektar net sulama alanına sahipti, DSİ tarafından 1974 yılında işletmeye açılmıştı ve 23 yıldır hizmet veriyordu.
***
Su Eğirdir gölünden alınıyordu… Japonlar tarafından kurulduğu söylenen dev pompalarla ve bir tünelle dağı aşıp Atabey ovasına ulaşıyordu. Sonra açık sistemle (kanaletlerle) ovaya dağıtılıyordu (kapalı borulardan oluşan basınçlı sistemle dağıtılsaydı, su kaybı daha az olurdu ve Eğirdir gölünden çekilen su daha az olurdu). Pompaj nedeniyle suyun birim maliyeti yüksekti, bu nedenle su tasarrufu yüksek olan (su kaybı az olan) yağmurlama veya damla sulama yöntemlerinin kullanılması gerekiyordu. Atabey ovasında bu yöntemlerin olduğunu düşünerek öğrencilere söz vermiştim.
***
Isparta’ya dönünce o dönemde tarla içi sulamalardan sorumlu olan Köy Hizmetleri ile görüştüm, Atabey sulamasında damla veya yağmurlama sulama sistemi olmadığını söylediler. İnanamadım ve DSİ ile görüştüm, onlar da aynı şeyi söylediler. O zaman çok üzülmüştüm, Atabey sulamasında hem su iletim ve dağıtım sisteminin açık kanal olması nedeniyle hem de tüm sulamaların yüzey sulama (karık, tava gibi) olması nedeniyle aşırı su kullanılıyordu ve bu su Eğirdir gölünden alınıyordu. Devlet büyük bir yatırım yapmıştı, Atabey ovasına su getirmişti, ama salma sulama yapan çiftçilerin damla veya yağmurlama sulama yapmalarına yönelik bir sistem veya çözüm bulunamamıştı.
***
Isparta’da sulama sistemi yapan firmalarla görüştüm, Isparta girişinde bir köyde bir yağmurlama sulama olduğunu, Eğirdir’de Belediyeye ait bir elma bahçesinde damla sulama olduğunu öğrendim ve Öğrencilerle Eğirdir gölündeki pompa istasyonunu, Atabey sulamasını, salma sulamaları, Isparta’daki yağmurlama sulamayı ve Eğirdir’deki damla sulamayı ziyaret ettik.
Yörede sulama suyu tasarrufu için damla sulama ve seracılıkla ilgili olarak 2 TÜBİTAK projesi hazırladım ancak kabul edilmedi. Eğirdir Gölünden aşırı su kullanımı yıllarca devam etti.
***
Günümüzde Eğirdir çevresinde özellikle meyve ağaçlarının sulanmasında damla sulama yaygınlaşmıştır, hatta Türkiye’nin ilk toplu damla sulama sistemi Eyüpler Köyü’nde kurulmuştur.
Ancak, son teknolojiyi-damla sulamayı kurmuş olmak su tasarrufunun çözümü olmayabiliyor, acaba sistem doğru projelendi mi (konu uzmanı bir Ziraat Mühendisi tarafından), araziye doğru kuruldu mu ve çiftçi tarafından doğru işletiliyor mu, çiftçi hala aşırı su veriyor mu, bunların bilinmesi gerekir.
***
Toplantıya gelmeden önce Eğirdir gölü ile ilgili yapılanları bulabildiğim kadarıyla inceledim. Diğer sektörlerle ilgili yeterli çalışma olabilir ancak tarımla ilgili ve sulama suyu ile ilgili çalışmaların çok az olduğunu gördüm. Ülkemizde toplam su kullanımının dörtte üçü tarımda kullanılıyor, dolayısıyla sulama suyunda yapılacak % 10 luk bir tasarruf, önemli miktarda bir tasarruf olacaktır (bu yanlış anlaşılmamalı, diğer sektörlerde de tasarruf yapılmalı).
***
Eğirdir gölü havzasındaki tarım işletmeleri belirlenmeli, bu işletmelerin bitki deseni belirlenmeli, kullandıkları sulama yöntemi belirlenmeli, bitkilerin su tüketimleri ve sulama suyu ihtiyaçları belirlenmeli ve çiftlilerin kullandığı su miktarı ile karşılaştırılarak aşırı su kullanıp kullanmadıklarına karar verilmeli. Bu işletmelerin nereden su aldıkları belirlenmeli. Bu işletmeler Eğirdir gölünden doğrudan su alabilir, veya göle gidecek suyu kullanmış ve göle ulaşacak suyu azaltmış olabilir. Resmi ya da izinsiz kuyulardan su alabilir. Bu işletmelerde sulama suyu tasarrufu için hangi tedbirlerin alınabileceği ve bu tedbirler için gerekli politikaların neler olacağı ortaya konabilir, bu sayede gölün su bütçesine ne kadar katkı sağlanabileceği belirlenebilir. Günümüz teknolojisi ile (Uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri) böyle bir çalışmayı kısa sürede tamamlamak zor olmasa gerek.
***
Ülkemizde sulama birliklerinin büyük çoğunluğunda sulama suyu ölçülmüyor, su ücreti bitkiye ve alana göre belirleniyor ve çiftçiler aşırı su kullanma eğiliminde oluyor. Sulama suyunun ölçüldüğü ve su ücretinin hacimsel esasa göre belirlendiği örgütlerde çiftçi aşırı su kullanmıyor. Su tasarrufu için yerel yönetimlerin kararları önemli, örneğin Uluborlu’da kurulan basınçlı sulama sisteminde evlerimizde olduğu gibi kartlı su sayaçları ile su dağıtılıyor, çiftçi ihtiyacından fazla su kullanmıyor.
Eğirdir gölünün kurtulmasında tarımsal su tasarrufu; önemli bir paya sahip olacaktır.
DEVAM EDECEK…