Türkler ’de İstişare ( Danışma ) Geleneği ve Önemi
Saygıdeğer Okurlarım,
Türk tarihini İslamiyet öncesi ve İslamiyet sonrası olarak iki bölümde incelemek ve bu bölümlerde İstişarenin ne kadar önemli olduğunu anlamak gerekir.
Ben sizlere tarih anlatmayacağım. Sizlere istişarenin bizler için ne kadar önemli ve gerekli olduğunu anlatacağım.
İstişare; kelime kökeni Arapça, Türkçe karşılığı Danışma olan bu kelime doğru olanı, gerçek olanı, hakikat olanı bulmak için görüş alışverişi yapılması ve tek noktada fikir birliği yapmak için izlenen yol anlamı taşımaktadır.
İnsanlığın fıtratında doğum ile başlanıp ölüm ile sonuçlanan hayat döngüsünde mutlaka öğrenim olgusu vardır. Bu süreçte insan olarak doğruyu bulma adına bilgisinden faydalanacağımız insan veya kurumlar ile istişare edilmesi daha doğru olur. İstişare bizlere doğru bilgiyi yani öğrenmeyi gösterir. ‘’ Öğrenmenin yaşı yoktur…’’ demiş atalarımız.
Türk Devlet geleneğinde Devleti yöneten Hükümdar, Kağan Devleti yönetmek için Töre gereği İstişare toplantıları yani Toy Kurultayları yapardı. Çünkü Kağanın üstünde Töre vardır. Töre konuşunca Kağan istişare ye yani Toya uymak zorundaydı. En kritik kararlar bu Toy denilen istişare-Danışma toplantılarında alınırdı. Bu Toy kararlarına herkes uymak ve sonucuna herkes katlanmak zorundaydı.
Toy dediğimiz İstişare-Danışma toplantıları ilk kez Asya Hun İmparatorluğunda başlamıştır. Türkler var oldukları süre içinde çeşitli imparatorluklar, devletler, obalar kurmuşlardır. Bu nedenle İstişare-Danışma Kurulu Toylarda isimler değişkenlik göstermektedir. Örneğin; Nazırlar Meclisi, İhtiyarlar Meclisi, Komenton, Millet Meclisi vs.
Fakat amaç hep aynıdır. Yani İstişare-Danışma…
Ayrıca tarihimizde ve geleneğimizde bilge kişiye danışmak onunla istişare etmek hep vardı ve var olmaya da devam etmelidir. Oğuz Türklerinin Efsane isimlerinden destanlarında Dede Korkut da İstişare-Danışma şöyle ifade edilmiştir: ‘’ Korkut Ata, Oğuzların müşkülünü hallederdi. Her ne iş olsa Korkut Ataya danışmayınca yapılmazdı. Her ne buyursa kabul edilirdi. Sözü tutulup tamam edilirdi. ‘’
Divan-ı Lügat-ı Türk’ te ise: ‘’ geniş elbise parçalanmaz, danışmakla gelen bilgi bozuk ve kötü olmaz. Danışıklı bilgi gittikçe artar, danışıksız bilgi eskir…’’ yazılmaktadır.
Tarihimizde önemli şahsiyetlerden biri olan Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig de; ‘’ akıl ve bilgiye hareket eden iki dünya da kutlu olur. İnsan akıl ile yükselir, bilgi ile büyür. Her ikisi de insan da itibar görür…’’ demiştir.
Osman Gazi ise oğlu Orhan Gaziye; ‘’ bildiklerini ulemaya danış, bir şeyi iyice bilmeden hareket etmek karar verme…’’ diye nasihat etmiş.
Osmanlı da atalarımız demiş ki; ‘’ her nerde ilim ehli duyarsan ona kulak ver…’’
İslam Dinimizde, İstişare-Danışmanın önemini en güzel vurgulayan kişi Peygamber Efendimiz olmuştur. Diyor ki; ‘’ kendi düşünceniz ile hareket etmeyin, yapacağınız işi ehliyle istişare edene, o işin en güzeli nasıp olur…’’
Kutsal Kitabımız Kuran-ı Kerim, Ali İmran Süresi 159. Ayetinde ise; ‘’ yapacağın işlerde onların görüşünü al, sonra karar verince Allah’a sığın…’’
İslamiyet öncesi ve sonrası Türk Tarihinde İstişare-Danışma-Toy hakkında sayısızca güzel sözler söylenmiştir. Öğüt verilmiştir. Tarih altın harfler ile geleceğimizi aydınlatır. Yeter ki tarihimizi, töremizi bilelim ve yaşananlardan ders çıkaralım.
Evet, Saygıdeğer Okurlarım,
Dilim döndüğünce bilgim yettiğince İstişare-Danışma kelimelerinin ne kadar önemli olduğunu sizinle paylaşmak istedim. Çünkü hayatın her evresinde lazımdır. Ailede, Ticarette, Siyasette ve Maneviyatta lazımdır.
Ticarette istişare geçmiş ve gelecek arasında köprü olur, doğru verileri sağlamanızı sağlar bu kazanç ile taçlanır.
Siyasette istişare doğruyu gösterir ve başarı sağlar. Bu başarı millet menfaatine uygun hal alır. Siyasette sürekliliğiniz sağlanır. Aksi halde dalından düşen yaprağın akıbetini rüzgâr tayin eder.
Manevi dünyamız da ise istişare, doğruyu görmemizi doğru olanın yanında yer almamızı gösterir, Huzur verir.
Saygıdeğer Okurlarım,
Amacım sadece töremizde var olanı bilmeyi anlamayı sağlamaktır.
Sözümüz meclisten dışarı,
Tanrı İstişare edecek ve Doğruyu gösterecek Olgulardan bizleri uzak eylemesin.
Saygılarımla…
Mehmet DEMİREL