TÜRKİYE’NİN DEZENFORMASYON YASASI MECLİS’TE…
Kamuoyunda "dezenformasyonla mücadele düzenlemesi" olarak bilinen Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin tümü üzerindeki görüşmeler TBMM Genel Kurulunda tamamlandı.
Yeni iletişim araçlarını ve platformlarını konu alan hukuki düzenlemeler teknolojiyle birlikte gelişiyor ve güncelleniyor. İnternet medyasının ve sosyal ağların yaygınlaşması yeni potansiyeller kadar hak ihlallerini ve suistimalleri de beraberinde getiriyor. Bunların önüne geçmek için de "Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" hazırlandı.
Yasanın amacı ise internette hizmet veren platformlara, yayıncılara ve servis sağlayıcılara yükümlülükler getirmek.
Türkiye’de üzerinde çalışmaların bir süredir devam ettiği ve ‘yeni bir yasa’ söylentilerinin ortaya çıkışından bu yana ifade ve basın özgürlüklerini olumsuz etkileyeceğine dönük endişeler ile anılan yasa tasarısı, “Basın Kanunu ve Bazı Konularda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, AKP ve MHP imzalarıyla Meclis’e taşındı.
Geçtiğimiz yasama döneminin Haziran ayında Meclis görüşmeleri başlayan yeni yasa tasarısı, ilk toplantıların ardından yarıyılın son bulmasıyla Ekim 2022’ye ertelenmişti. 3 Ekim 2022 Pazartesi günü TBMM, basında sansür yasası olarak anılan dezenformasyon yasası gündemiyle çalışmalarına yeniden başladı. Kanun tasarısına dönük eleştirilere verilen cevaplarda, kanunun bir sansür yasası olmadığı, dünyanın kabul ettiği dezenformasyon riskini hedef aldığı belirtilirken İngiltere, Almanya gibi bazı ülkelerin yasaları ‘daha sert’ oldukları da öne sürülerek örnek gösteriliyor.
40 maddeden oluşan tasarı sosyal medya platformları, internet gazetecileri, basın mensupları ve sosyal medya kullanıcılarının tümünü ilgilendiren önemli değişiklikler öngörüyor.
‘HALKI YANILTICI BİLGİYİ ALENEN YAYMAK’ YENİ BİR SUÇ OLARAK TANIMLANIYOR
Kanun teklifi, özellikle dezenformasyona dönük düzenlemeleriyle öne çıkıyor ve Türk Ceza Kanunu’na yeni bir suç eklenmesini içeriyor. Bu yeni suçun kapsamı, “halkı yanıltıcıyı bilgiyi alenen yaymak”.
Haklarında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası uygulanacak suçun failleri şöyle tanımlanıyor:
“Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli bir şekilde alenen yayan kimse”
Kamu Barışına Karşı Suçlar arasına yerleşecek yeni suçun failinde “özel kast, gerçeğe aykırı bilgide özel nitelik ve eylemde elverişlilik arandığı” ifade ediliyor. failin gerçek kimliğini gizlediği ve/veya suçun bir örgüt faaliyeti çerçevesinde gerçekleştiği durumlarda cezanın yarı yarıya artacağını ekliyor.
Milli İstihbarat Teşkilatı'nın faaliyetleri ve personeline yönelik suç barındıran içerikler de katalog kapsamına alınıyor.
Tasarı gerekçesinde dezenformasyon kısaca, “yalan haberi kasıtlı olarak üretme ve yayma eylemi” olarak tanımlanıyor. ‘Halkı yanıltıcı bilgi’, ‘gerçeğe aykırı bilgi’, ‘halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saiki’ gibi kavramların tanımlarına ise yer verilmiyor.
‘HALKI YANILTICI BİLGİ’Yİ ALENEN YAYANLARIN BASIN KARTI GEÇERSİZ HALE GETİRİLEBİLİR
Tasarı kabul edilirse basın kartı başvuruları, İletişim Başkanlığı’na yapılacak ve basın kartı resmi bir kimlik belgesi olarak kabul edilecek. Başkanlık bünyesinde 9 kişiden oluşan Basın Kartı Komisyonu tarafından düzenlenecek olan basın kartını talep edenlerin, bir dizi şartın yanında ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yaymak’ suçunun da dahil olduğu Kamu Barışına Karşı Suçlara karışmamış olması gerekiyor. Adli sicil kaydında basın kartı verilmesine engel bir suçtan mahkûmiyeti bulunan kişilere bu mahkûmiyetler adli sicil kaydından silinmedikçe veya yasaklanmış hakların geri verilmesine karar verilmedikçe basın kartı düzenlenmeyeceği öngörülüyor.
İNTERNET HABER SİTELERİ BASIN KANUNU KAPSAMINA GİRİYOR
Tasarı, internet haber sitelerini Basın Kanunu’nun Cezai ve Hukuki Sorumluluklar kapsamına alıyor. Yeni düzenlemelere göre internet haber siteleri, anasayfaları üzerinde iletişim ve adres bilgilerini açık bir şekilde belirtecekler, içeriklerini ne zaman yayımladıkları ve içerikteki düzenlemeler tarihleriyle açıkça belirtilecek. Gerektiğinde Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmek üzere içerikler, iki yıl doğruluğu ve bütünlüğü sağlanarak saklanacak. İnternet haber sitelerinde zarar gören kişinin düzeltme ve cevap yazısı, hiçbir düzenleme ve ekleme yapılmaksızın sitede yer alacak. Yeni düzenlemeyle bu platformlarda çalışanlar da basın kartı talep edebiliyor.
Dezenformasyon yasasının sansür boyutunun yanında veri güvenliğine ilişkin boyutları da son günlerde kamuoyunda süregiden tartışmaların konusu. Dezenformasyon yasası olarak anılan kanun tasarısı, sosyal medya erişim sağlayıcıları için de önemli değişimler içeriyor.
ERİŞİM SAĞLAYICILARI BİRLİĞİ’NİN GÖREV ALANI GENİŞLETİLİYOR
Erişim Sağlayıcıları Birliği’nin görev alanı erişim engelleme ve içerik kaldırma kararlarının uygulanmasına yönelik diğer kanunlarda yer alan düzenlemeleri kapsayacak şekilde genişletiliyor. Birlik ve erişim sağlayıcılar arasında içeriğin kaldırılması ve engellenmesi konusunda hızlı adımlar atılabilmesi için yazılım ve donanım kurulması sağlanıyor. Erişim engelleme konusunda içerik ve yer sağlayıcının nerede bulunduğu ile değişen yetki farkı, yurt içi ve yurt dışı ayrımı kaldırılarak son buluyor.
SUÇ BARINDIRAN İÇERİK SAHİPLERİNİN BİLGİLERİ VERİLMEZSE, SOSYAL AĞ BANT GENİŞLİKLERİ %90’A KADAR DARALTILABİLECEK
Yeni tasarıya göre, Türkiye’den günlük erişim bir milyondan fazla olan Sosyal Ağ Sağlayıcıların temsilcileri artık Türkiye’de ikamet eden Türk vatandaşları olmak durumunda. Erişim 10 milyondan fazlaysa temsilci, teknik, idari, hukuki ve mali anlamda tam yetkili oluyor.
Sosyal Ağ Sağlayıcıları, B.T.K’ya başlık etiketleri, öne çıkarılan ya da erişimi azaltılan içeriklere yönelik algoritma, veri işleme mekanizmaları, reklam politikaları gibi, B.T.K’nın istediği bilgileri kuruma vermekle yükümlü oluyor. B.T.K Başkanının aldığı, içerik kaldırma ya da erişim engeli kararı uygulanmazsa, Türkiye’de yerleşiklerin ‘Sosyal Ağ Sağlayıcı’ya reklam vermeleri 6 aya kadar yasaklanabilecek.
T.C.K’da yer alan; çocukların cinsel istismarı, halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarını barındıran internet içeriklerini oluşturan ve yayan faillere ulaşmak için gerekli bilgiler soruşturma aşamasında istenirse, Sosyal Ağ Sağlayıcı Türkiye temsilcisi bilgileri adli mercilere verecek. Bilgiler verilmezse bant genişliklerinin %90’a kadar daraltılması için süreç başlayacak.