GAZETELERDE TÜRKÇE
Sayın okuyucu, ana dilimiz Türkçeyi doğru ve düzgün kullanmak bir vatandaşlık görevi olup dil birliğinin sağlanması için birtakım kurallar getirilmiştir.
Son zamanlarda “K” harfinin “ke” şeklinde okunması gerekirken “ka” şeklinde kalın okunması; “H” harfinin “he” yerine “ha” şeklinde kalınlaştırılması kurala uygun değildir.
Harflerle ilgili sıkıntı yanında önemli bir konu da maksadın doğru bir Türkçe ile anlatılmasıdır. Bu konuda yazılı basın, özellikle gazeteler, anlatım özelliklerine dikkat ederken Türkçeyi, dil ve anlatımı açısından doğru kullanmak zorundadır.
Sayın okuyucu, Eğirdir haberleri yapan bir internet sitesindeki Türkçe yanlışları örnek olarak sunuyorum. Maalesef bazıları, yazdıklarına, hata var mı, diye dönüp bakmıyorlar.
Sayın okuyucu, örneğin birilerini üzmek, kırmak amacıyla değil, aksine gazetecilerin Türkçeyi doğru kullanmalarının önemini vurgulamak için ele alındığının bilinmesini isterim.
Örnek haber aşağıdaki gibidir:
“(1)Eğirdir Plaj Altınkum Mahallesi Günaydın Apartmanı dün gece 11.30 sıralarında Bunalıma giren Astsubay K.Ö.nün henüz bilinmeyen bir nedenden dolayı beylik tabancası ile vücudunun kalbine yakın yerine ateş etti. (2)Evli ve iki çocuk babası olan Astsubay’ın intihar girişiminden sonra olay yerine çok sayıda ambulans ve asker geldi.
(3)Mahalle halkı şaşkın bakışlar arasında durumu izledi. (4)K:Ö’nün aslen Çorumlu olduğu iki evladınında yeni dünyaya geldiği öğrenildi.
(5)Astsubay K.Ö’nün yoğun bakımda olduğu ve durumunun iyi olduğu öğrenildi.”
Yazı bu, gelelim Türkçe kusurlara:
Birinci cümle tamamen bozuk bir cümle. “Plaj” yerine “Plajı”; “dün gece 11.30” yerine gece saatini anlatan “23.30”; “sıralarında” yerine “yaklaşık, aşağı yukarı” anlamını içeren “sularında” kullanılmalıdır. “Bunalıma” kelimesinin ilk harfi küçük olmalıydı. “henüz” kelimesi kullanılmasa da olur. “vücudunun kalbine yakın yerine ateş etti” şeklindeki bir kullanım bozuktur. Çünkü kalp, vücutta bir organdır; “vücut” kelimesinin kullanılması gereksizdir. Birinci cümle ayrıca özne-yüklem ilişkisi dediğimiz “Fiillerde Çatı” bakımından da yanlıştır; “ateş etti” yerine “ateş ettiği öğrenildi” şeklinde yüklem edilgen çatılı olmalıydı.
İkinci cümlede ise anlam bulanıklığı var. “çok sayıda” ifadesi ile olay yerine gelen birden fazla ambulans mı yoksa birden fazla asker mi geldiği belli değil. Ayrıca “asker” kelimesi ile “er” mi yoksa “subay” mı geldiği anlaşılmıyor.
Üçüncü cümlede ise “arasında” kelimesi gereksizdir; onun yerine “şaşkın bakışlarla” şekli doğru olandır.
Dördüncü cümle hem imla kuralları yönüyle hem anlatım yönüyle bozukluğu bozuktur. Astsubayın adının kısaltması “K” den sonra (:) işareti kullanılmaz. “aslen Çorumlu” ifadesinde “aslen” kelimesi gereksizdir. Bu, toplumumuzun sürekli olarak yaptığı bir yanlışlıktır. “Çorumlu, Eğirdirli, Ispartalı…” gibi kullanımlarda kişinin nereli olduğu anlamı zaten çıkar. “evladınında” kullanımındaki “dahi” anlamını veren “de, da” ayrı yazılmalıdır. Bu cümlede “yeni” kelimesinin yeri “dünya” dan önce değil sonra olacak.
Beşinci cümle iki kez kullanılan yardımcı fiilin “olduğu” şekli cümleyi zayıflatmış. Bu tür kullanımlar genelde kelime hazinesi az olan kişilerde görülür ki tekrar kelimelerden kaçınmak gerekir. Cümlede, “durumunun iyi olduğu” yerine “hayatî tehlikesinin bulunmadığı” şeklinde yazılması daha doğru olur.
Olumlu eleştiriden sonra yazı 75’ten 53 kelimeye düşürülerek şöyle olması tercih edilir:
“Eğirdir Altınkum Mahallesi Günaydın Apartmanında dün 23.30 sularında bunalıma giren Astsubay K.Ö.’nün bilinmeyen bir nedenden dolayı beylik tabancası ile intihar girişiminde bulunduğu öğrenildi. Evli ve iki çocuk babası olan K.Ö. ambulansla hastahaneye kaldırıldı.
Mahalle halkının şaşkın bakışlarla izlediği olayda hastaneye kaldırılan astsubayın tıbbî müdahaleden sonra yoğun bakıma alındığı ve hayatî tehlikeyi atlattığı öğrenildi.
Sonuç olarak diyebiliriz ki gazeteci, Türkçeyi yani anlam ve anlatım bilgisi ile imla kurallarını çoğu kişiden iyi bilmesi gerekir.