DEMOKRASİ HALİ-7
DEMOKRASİDE HAKLARIN GELİŞİMİ
İnsan hakları
Bütün insanların hak ve saygınlık açısından eşit ve özgür olarak doğduğu anlayışından doğan insan hakları, her bireyin bağımsız seçim yapma ve yeteneklerini geliştirme özgürlüğünü savunur. İnsan hakları ve demokrasi kavramları ayrı düşünülemez.
Bireyin eksiksiz gelişimi, demokratik toplumların var olduğu çevreyle mümkündür. Bireylerin verdiği gönüllü destekle yaşayan demokratik toplumların ön koşulu ise insan haklarına duyulan karşılıksız saygıdır. Bu nedenle insan hakları ile demokrasi arasında kesin tamamlayıcılık bağı bulunur. [34]
Kadınlar
Siyasi eşitliğin temel alındığı demokraside kadınlar bu eşitliği ancak 20. yüzyılda kazanabilmişlerdir. Kadınların siyasi yaşama katılımlarını savunanların dayanağı siyasi etiğin gelişmesi iken, karşı çıkanların dayanak noktası ise aile yapısının bozulacağı endişesidir. Kadınlara seçme ve seçilme hakkını; Yeni Zelanda 1893’te, Finlandiya 1906’da, Norveç 1913’te, Almanya ve Rusya 1918’de, Belçika ve Ukrayna 1919’da, Arnavutluk ve Amerika Birleşik Devletleri 1920’de, Birleşik Krallık (İngiltere) 1928’de, Filipinler 1937’de, Fransa ve Bulgaristan 1944’te, Gürcistan ve İtalya 1945’te, Arjantin ve Japonya 1976’da, Hindistan 1950’de, Mısır ve Surinam 1956’da, Cezayir 1962’de, İsviçre 1971’de, Ürdün 1974’te, Portekiz 1976’da tanımıştır. Bu konuda pek çok Batılı ülkeden önde olan Türkiye ise bu hakkı 1934’te tanımıştır.[35]
Bu yüzyıla girerken yapılan bir istatikte kadınların siyasi yaşama katılmaları şu şekilde ortaya çıkmıştır:[36]
- Dünyadaki kadın parlementer oranı %13.
- Dünyada devlet ya da hükûmet başkanlığı yapan kadın aranı %5.
- Dünyadaki kadın bakanlar %12.
- Dünyadaki 16 meclis dışındaki meclislerde kadınların temsil oranı %25'in altında.
Demokraside kadın hakları, sadece seçme ve seçilme hakkıyla sınırlı olmayıp feminist(*) sivil toplum örgütleriyle demokrasiye kadınların etkin katılımları sağlanmaya çalışılmaktadır.
Azınlıklar
Azınlıklar, bir toplumun etnik, dini veya cinsel olarak genel ortaklıklarından ayrılan gruplardır. Oligarşik, otoriter devlet yapılarından demokrasiye geçişlerde azınlıklar, demokrasiyi diğer gruplara göre daha çok savunurlar. Azınlık hakları, uluslararası kurumların yaptığı demokrasi seviyesi değerlendirmelerinde öncelik arz eder.
UYGULAMADA FARKLI GÖRÜŞLER VE ELEŞTİRİLER
Çoğulculuk görüşü (Plüralist)
Montesquieu ve Locke'un görüşlerine dayanan çoğulculuk, James Madison’ın makaleleri olan Federalist Yazılar’la sistemleşmiştir. Madison, denetimden uzak demokratik sistemin bireysel hakların ihlal edildiği bir "çoğunlukçu" sisteme dönüşebileceğine dikkat çekmiştir. Bunu engellemek için, güçler ayrılığı ilkesi, federalizm ve iki meclisli bir hükûmet biçimini önermiştir. [37]
1787’deki ABD Anayasa Konferansı'nda, hükûmetin temel görevinin; zengin azınlığın çoğunluktan korunması ilkesi olduğu savunulmuştur. O dönemin tek yarı-demokratik ülkesi olan İngiltere örneği gösterilerek, toplumun geneline kamusal işlerde söz hakkı verilmesiyle halkın eşitliğe yönelik reformları veya başka canavarlıkları gerçekleştirebileceği belirtilmiştir. Amerikan sisteminde, savunulması gereken mülkiyet hakları bulunduğuna ve bunlara yönelik saldırılar karşısında uyanık olunmasına dikkat çekilmiştir.[38]
KAYNAK: Wikipedia Özgür Ansiklopedi
34. Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği'nin görüşü
35. Wilson's Almanac (İngilizce)
36. Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi (doc)
37. Andrew Heywood, 'Siyaset', Liberte yayınları, 2006, s:112
38. Noam Chomsky ropörtajı
(*): Feminizm, bir teori olduğu gibi aynı zamanda da “hak eşitliği, insanlık şerefi ve kadınlara karar verme özgürlüğü” amaçlarıyla, politik bir harekettir. Feminizm, kadınlara cinsiyet hiyerarşisi baskısının sona ermesi ve toplumsal cinsiyet tutumlarının aynı değerde olması için toplumun değişimini amaçlar.
(Devam edecek.)