-32-
BELLEK
Sinir ağları ile erişimi kolaylaştırılmış, bilgi depolanan yapıdır. Bireyin ihtiyacı olan bilgi depodan çağrılarak kullanılabilir. Duyulardan gelen veri kodlanarak serebral korteks’te geçici tampon bellek (buffer)’a alınır. Seçilen veri, kısa dönemli bellek (short term memory)’ten uzun dönemli bellek (long term memory)’ aktarılır. Bilgi, hedef materyal (fiziksel,duygusal, anlayış benzerliği) bağlamında kodlanır. Varolan bilgiye yeni bilgiler eklenir (ayrıntılanır). Sınıflanan bilgi kolay öğrenilir ve hatırlanır. Fiziksel ve duygusal yönleri olan bilgi kolay anımsanır. Öğrenme, sinir hücrelerinde uyarılabilirlikte değişme ile olur. Hücrelerden salınan Glutamat, NMDA reseptörleri (ca ++ kanalları)’nı uyarır. Postsinaptik değişikliklerle, BDNF ve CREB ile hücre çekirdeğindeki genlerde etkileşim oluşur. Kısa süreli öğrenme, Ca ++ sinyalinde ve sinaptik vezikül havuzundaki değişiklikle oluşur. LTP ve LTD’in günlerce ve haftalarca etkisi devam eder (gen ekspresyonu ve protein fosforilasyonu ile ilişkilidir).
Kaydetme; postsinaptik nöron (BPAB-Back Propagating Action Potential) ile depolarize olduğunda NMDA reseptörleri açılır ve presinaptik nörondan glutamat salınır. GlutamatNMDA resptörlerini etkinleştirir ve hücre içine Ca ++ girişi olur. Eş zamanlı aktivite sonucu Ca ++ girişi kinazların aktivasyonunu başlatır. CREB (Cyclic AMP Response Element Binding) fosforilizasyonu ile belirli bir yoğunluğa ulaştığında kalıcı olarak dönüşür. Hücre iskeletini oluşturan proteinler yeniden düzenlenir. RNA transkripsiyonu membran resptör proteinleri sentezi gerçekleşir. Protein üretimi, nöronlar arasında yeni sinapsların oluşumuna yol açar.
Zamanla kullanılmayan sinapslar kaybolur, kullanılanlar kararlı hale gelir.
Anılar, yeterince etkili iseler kalıcı bellek izlerine dönüşür. Tekrarlar, KSB’ten USB’e aktarımı kolaylaştırır. Beyin yeni bilgileri tekrarlama eğilimindedir (rüyalar, duyusal yaşantıların konsolidasyonu). Konsolidasyon sırasında yeni anılar benzeri tipteki eski anılarla bağlantılı olarak depolanır.
Hipokampal yapılar, epizodik bellek ile ilişkilidir. Duyusal belleğe ulaşım milisn ile sınırlı, kapasitesi sınırsızdır. KSB, erişim süresi sn’ler ile sınırlı, kapasitesi 7+-2 bit’tir. USB erişim süresi görece kalıcı, kapasitesi sınırsızdır. Duyusal bellek, otomatik oluşur, biliçdışıdır.
Her duyu için farklı bellek depoları sözkonusudur. Duyusal belleğin işlevi, biliçdışı mental süreçler tarafından analiz edilinceye kadardır. (Dikkat süreçleri aracılığı ile işlem belleğine aktarılıncaya kadardır.) Kapasitesi büyüktür, süresi görüntü için 1 sn, ses için 4 sn.’dir.
Bilinçli mental süreçler tarafından kullanılan çalışma belleğinin süresi 30 sn.’dir.
Uzun Süreli Bellek;
. Daha önceki yaşantılar, bilgi ve anılar
. Bilinen her şeyin temsil edildiği yer
. Bilginin pasif depolandığı yer
. Kapasite; sınırsız, süre; yaşam boyu
. Açık bellek (gerçekler, olaylar) -> medial temporal lobe- Diencephelon Olaya ilişkin anılar, anlam belleğinin kapısını oluştururlar. (Herşey olaya ilişkin anı izleri İle başlar.)
. Semantic (düzenlenmiş bilgi); kavramlar, önermeler, sınıflandırmalar, şemalar, imajlar
. Epizodik; ileriye dönük, geriye dönük
. Örtük bellek
Associatıon Sensory-> (Parahıppocampal cortex, Perirhinal cortex)->(Entorhinal cortex)-> (dentate gyrus,hipocampal CA1 ve CA3,subiculum)
devam edecek