3. BÖLÜM
(-6-)
BEYNİ OLUŞTURAN BÖLÜMLER
SEREBRAL KORTEKS
Düşünme, istemli hareket, dil, algılama ve sonuç çıkarma serebral korteks (beyin kabuğu) ile olur. İki beyin yarım küreden oluşur. Beyin yarım küreleri, vücudun zıt tarafını kontrol eder. Beynin sol yarısı; sağ elin kontrolü, dil ile ilgili olan, bilimsel ve sayısal yetenek, düşünme, mantıksal çözümleme gibi işlevlere sahiptir. Beynin sağ yarısı; sol elin kontrolü, görme, hayal, müzik, resim, yüzler, üç boyutlu şekillerin tamamlanması, idrak gibi işlevlere sahiptir.
BEYİN SAPI
Omirilik ve beyin arasındaki yapıdır. Kalp hızı, kan basıncı, solunum gibi işlevlerden sorumlu bazı alanlar vardır. Beyin sapındaki yapılar, omurilik soğanı (medulla oblaganta), köprü (pons), retiküler formasyon (RAS – Reticuler Actıved System)’dur. RAS, uyku/uyanıklık, kas tonusu, ağrı modülasyonu sağlar. RAS’ın nörotransmitterleri, GABA (düzenleyici), Ach (uyarım), NE (uyarım), 5HT ( uyarım). Omurilik soğanı; solunum, dolaşım gibi istemsiz haraketlerin merkezidir. Pons’taki bazı çekirdeklerden kimyasal haberciler salınır. RAS’ın duyusal ve motor fonksiyonları vardır. Serebral korteksi gelen duyusal sinirlere karşı uyarır. Orta beyin (mesencephalon), beyin sapının kısa ve üst kısmını oluşturur. Görme ve işitme ile bunların başlattığı reflekslerden oluşur. Bazı kimyasal habercilerin salındığı önemli çekirdeklere sahiptir.
Beyin ve omurilik, Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) denilen bir sıvı içerisinde yüzer. Açık renkli, su gibi olan sıvı; yaralanmalarda beyni, darbelerden su yastığı gibi korur. Ayrıca beyin ve kan arasında atık madde ve besin değişimini sağlar.
LİMBİK SİSTEM
Bir uyarıya karşı gösterilen duygusal tepkiyi kontrol eder. Hipokampus (hipocampus) limbik sistemin bir parçasıdır. Öğrenme ile ilgilidir. Bellek görevi görür.
Limbik sistemin bir parçası olan Talamus; çevreden gelen duyusal bilgiyi alıp, bunu serebral kortekse iletir. Serebral korteksten gelen bilgileri de omurilik ve beynin diğer kısımlarına iletir. Görevi, motor ve duyusal bilgilerinin birbirleriyle bütünleştirilmesidir.
Beynin tabanında yer alan Hipotalamus, hormonlar vasıtasıyla vücut fonksiyonlarını düzenler. Vücut çok ısınırsa, bunu algılar ve derideki kılcal damarların genişlemesini, terle ısı kaybı sayesinde vücudun soğumasını sağlar. Hipofiz bezi de hipotalamus’un kontrolü altındadır. Duyguların, açlığın, susuzluğun düzenlenmesinde rol oynar.
SON