DEMOKRASİ HALİ-2
DEMOKRASİNİN TARİHÇESİ
Antik Dönemde Demokrasi
Antik Yunan şehir-devletlerinde uygulanan sistem demokrasinin doğuşu kabul edilmektedir. Doğrudan demokrasiye çok yakın olan bu sistem Atina demokrasisi olarak da anılır. Teorik olarak bütün yurttaşlar mecliste oy verme ve fikrini söyleme hakkına sahiptiler. Fakat o günün koşullarına göre kadınlar, köleler ve şehir-devletinde doğmamış olanlar (metikler, yerleşik yabancılar) bu haklara sahip değildiler. Bu sistemin en güçlü uygulayıcısı olan M.Ö. 4. Yüzyıl Atina’sının 250.000-300.000 kadar bir nüfusa sahip olduğu tahmin edilmektedir. Bu nüfusun 100.000'i Atina vatandaşı ve bunların da 30.000'inin oy verme hakkına sahip yetişkin erkek nüfusu olduğu kabul edilmektedir. [9]
Roma İmparatorluğu döneminde uygulanan devlet sistemi, temsili demokrasiye yakın bir nitelik taşımaktaydı. Demokratik haklar genellikle sosyal sınıf ayrımına göre şekillenmişti. Güç elitlerin elindeydi.[10] Eski Hindistan’ın bazı bölgelerinde uygulanan sistemler ise temsili demokrasiye benzetilir. Roma İmparatorluğu’ndaki gibi kast sisteminin varlığı, gücün varlıklı ve asil bir azınlığın elinde olduğu söylenebilir.[11]
Orta Çağda Demokrasi
Orta çağda demokrasinin gelişme süreci içindeki en büyük olay İngiltere’de kralın yetkilerini din adamları ve halk adına sınırlayan Büyük Sözleşme’nin (Manta Carta Libertium) imzalanmasıdır. Bu sözleşme nedeniyle ilk seçimler 1265’te yapılmıştı. Seçimlerdeki kısıtlamalar nedeniyle halkın çok az bir bölümü seçime katılabilmişti.
İtalya şehir devletleri, İskandinav ülkeleri, İrlanda gibi bazı ülkelerin küçük otonom bölgelerinde demokratik gereklerden seçim, meclis oluşturulması gibi uygulamalar yapılmış ancak katılım erkek olma, belli miktarda vergi verme gibi koşullara bağlanmıştı.
18. ve 19. Yüzyılda Demokrasi
18. ve 19. yüzyıllarda demokrasi, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi, Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi ile yükselen bir değer haline gelmiştir. Eski demokrasi anlayışı, yalnız küçük topluluklara uyan bir hükümet şekli olarak düşünülen doğrudan demokrasi olarak tanımlanmıştır.[12] Amerika'nın kurulmasını sağlayanların oluşturduğu sistem ilk liberal demokrasi olarak tanımlanabilir.[13] 1788 yılında kabul edilen Amerikan anayasası hükümetlerin seçimlerle kurulmasını, insan haklarının ve özgürlüklerinin korunmasını temel almıştır. Koloni dönemi Kuzey Amerika'sında kolonilerin birçoğu demokratik özellikler taşıyordu. Her kolonide farklı olmakla birlikte belli miktarda vergi veren, bazı sıfatları karşılayabilen beyaz erkeklerin seçme hakları vardı.[14] Amerikan İç Savaşı’nın ardından 1860'larda yapılan değişikliklerle kölelere özgürlük sağlandı ve demokrasinin temel ilkelerinden biri olan oy verme hakkı On Beşinci Anayasa Değişikliği ile tanındı.[15][16] Ancak güney eyaletlerinde siyahlar 1960'lara kadar oy verme hakkını kullanamamışlardır.[7].
1789 Fransız Devrimi’nde ise bir anayasa hazırlanarak iktidar halkın seçeceği bir parlâmento ile kral arasında paylaştırıldı.[17] Ulusal Konvansiyon hükümeti genel oy ve iki dereceli bir seçimle iş başına geldi.[18] Fakat ilerleyen yıllarda Napolyon'un başa geçmesiyle demokrasiden oldukça uzaklaştı.
KAYNAK: Wikipedia Özgür Ansiklopedi
10. Fordham.edu
11. Eski Hindistan'da Demokrasi
12. Manfred G. Schmidt, Demokrasi Kuramlarına Giriş, Çeviren: M. Emin Köktaş, Vadi Yayınları, Ekim 2002, Ankara
13. oxonianreview
14. Allan Nevins, Henry Steele Commager, ABD Tarihi, s:31
15. Allan Nevins, Henry Steele Commager, ABD Tarihi, s:226
16. ABD demokrasi tarihi erişim tarihi: 18 Temmuz 2008 (İngilizce)
17. Oral Sander, Siyasi Tarih, s:164
18. Anadolu Üniversitesi erişim tarihi: 18 Temmuz 2008
(Devam edecek.)