(-3-)
HÜCRE
Canlı varlık olarak insan, erkek ve dişi iki hücreden meydana gelmiştir. Birleşen iki hücre uygun ortamda çoğalarak, hücreleri, hücreler organları ve nihayet bebek insanı oluşturmuştur. Birleşik hücrenin içerisinde anne ve babadan geçen genler vardır. İnsanı insan yapan özelliklerdir. Genler, kromozomlar içinde yer almaktadır. Anneden ve babadan geçen 23 çift kromozom vardır. Anneden geçen kromozomlar x, babadan geçen kromozomlar y diye adlandırılır. Kromozomlar xx olursa kız, xy olursa erkek bebek dünyaya gelir. Kromozomların 23. Çifti eşey kromozomlardır. Kromozomlar üzerinde yaklaşık kırk bin gen yer almaktadır. Genler, birbirleriyle etkileşimli olabilir. Kromozomlar üzerinde merdiven şeklinde dizilmiş DNA’lar bulunmakta, DNA dizileri de genleri oluşturmaktadır. DNA iplikçikleri makara şeklinde Histon’lar üzerine sarılıdır. Histon’lar üzerine sarılı DNA’lar hücre çekirdeği içinde yer almaktadır.
Hücre, çevresi zar ile kaplı, merkezinde çekirdeği, zar ile çekirdek arasında sitoplazması olan canlı birimidir. Hücre sitoplazmasında golgi aygıtı bir fabrika gibi çalışır. Hücre için ihtiyaç duyulan proteinleri ve yağ moleküllerini oluşturur. Eğer hücre sinir hücresi ise protein veya hormonlar sinaptic veziküller(synaptic vesicles) içinde yer alır. Yağ molekülleri hücre zarının ihtiyaç duyduğu lizozom (lysosome)’ları oluşturur. Mitokondriler (mitochondrion) hücrenin enerji ihtiyacını karşılar. Sinaptik veziküller, mikro tübüller (micro tubule) yanında yer alır. Hücre çekirdeği (nucleus)’nde yer alan DNA’lar gerektiğinde ya da hücre ihtiyaç duyduğunda mesajcı RNA (mRNA)’lar ile hücre çekirdeğinden, hücre içine taşınır. Taşına DNA biriminin dizilimine göre golgi aygıtında protein üretilir.
İnsan vücudunda değişik hücre tipleri vardır.
.Glia hücreleri (beyinde)
. Schwan hücreleri (sinir sistemi-aksonlarda miyelin için)
. Müller hücreleri (retinada)
. Epitelyal hücreler (deride)
. Ependimal hücreler (sinir ve BOS-Beyin Omurilik Sıvısında)
. Oligodendrositler (S.S.S.- Santral sinir sisteminde)
. Tanisitler (BOS ve Hipotalamus’ta)
. Mikroglia ( Fogosit – Bağışıklık hücrelerinde)
. Astrositler (KBB.- Kan Beyin Bariyerinde)
. Purkinje hücreleri (Beyincikte)
.Bergman hücreleri (Beyincik glia hücreleri)
. Kuffler hücreleri (Göz – retina)
. Piramit hücreler (beyin Korteksinde)
. Mitral hücreler (koku duyusunda/soğancığında) kortekse ulaşır, ağ oluşturur.
Yukarıda bahsi geçen hücreler, ilgili organ ve modül için özelleşmiş hücrelerdir. Hücre zarı, yağ moleküllerinden oluşan üç katmanlı bir zardır. Hücre zarı üzerinde, hücre dışı ortam ile hücre içinin protein alış verişini sağlayan kapılar ya da ligand’lar vardır. Hücre zarındaki kapılar belirli koşullarda, hücre içi ve dışından alınan sinyallerle çalışır. Hücre zarında yer alan bu kapılar, kanallar olarak ta adlandırılır. Kanallar elektriksel uyarım (iyonlar) ile de açılır. İyon kanallarının açılışını kontrol eden alıcı (reseptör)’ler iyonotropiktir. Metabotropik alıcılar ise ikinci mesajcı değişikliklerine neden olur. İkinci mesajcılar, hücre çekirdeğine de mesaj gönderebilirler.
Sinir hücreleri, akson denilen sinir uzantıları ve sinir hücrelerinden çıkan dentrit’ler ile bağlantı kurarlar. Aksonlar, boyunca oluşan aksiyon potansiyeli akson ucundan sinaptik aralığa salınan kimyasal mesajcı (nörotransmitter) ile iletişim kurar.
devam edecek