EĞİRDİR’İN ZİYNETİ OLAN
YEŞİLADA VE CANADA İLE İLGİLİ
KORUMA PLANI HAKKINDA GÖRÜŞLERİM
-Prof. Dr. Hülagü KAPLAN
Eğirdir, Gazi üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümünde, Atelyemizin, 2011 Güz ve 2012 Bahar yarıyılları şehircilik projesi çalışmamızın konusu idi. Bir akademik yıl analitik etütlerden- kentsel tasarım konularına, Eğirdir yerleşmemiz, bu özgün doku sahibi adaları sorun ve çözüm önerileri dahil, çalışılmıştı. Bu nedenle, ilgili koruma planını incelerken, bu özgün dokulu adaları, en doğru biçimde koruyarak, yaşamalarını sağlamak aklımda, inceledim.
Öncelikle, plan’ın ve plancının da yaşadığını düşündüğüm zorlu durumun burada altını çizmeliyim. Bu adalar, jeomorfolojisi, jeolojik yapısı, hidrolojisi ve ekolojisi ile, hassas bir bölgenin bileşenleridir. Göl su kotundan- DSİ pompaj istasyonlarına; Doğal sit olmasından- dolgu ile söz konusu adaların bağlanmasına, bu karstik gölümüzün güzide adalarının bulunduğu havza, çelişkili kararlar havzasıdır. Adaları, ada olmaktan çıkaran bu dolgu ile, adaların, yarımada’ya bağlanması, adaları da, yarımadanın da özgünlüğünü ve ortam ekolojisini olumsuz etkilemiştir. Bu nedenle, yapılması düşünülen köprüler öncesinde, söz konusu dolgunun bir şekilde kaldırılması ve su hareketinin yeniden, yıllar sonra da olsa, yeniden sağlanması; böylelikle, yarımada boyunca, göl tabanında oluşan otlamanın önüne geçilmesi gerekmektedir. Ayrıca, köprülerin trafik anlamında, motorlu taşıt değil, yaya ve bisiklet ağırlıklı düzenlenmesi; altlarından su yüzeyi kullanımının belli gabaride tekneler için sağlanabileceği yükseklikte, kemer köprü anlayışına uygun projelendirilmesi düşünülmelidir.
Söz konusu 1/5000 ölçekli nazım koruma planını, ön- inceleme kapsamında inceleyerek görüşümü iletiyorum. Bu plan daha ayrıntıda incelenmeden, görüş üretilerek, itirazlar gerekli mercie iletilmeden, kabul edilmemelidir.
3.2 İfraz ve tevhid’te her iki duruma da açık kapı söz konusu.
3.3 Plan değişikliklerinde, 3.2 ile ilişkili, açık kapının devamı söz konusu.
3.4. Plan öncesi başlayan uygulamalarda, Yeşilada ve Can ada yerleşim morfolojisi, doku oluşum ve özelliklerine uygun olmayan yapı ruhsatı, her ne kadar “kazanılmış hak” olarak anlaşılsa da, uygunluk kararı verilmelidir.
3.5 Ulaşım Düzeni’nde, her iki ada için yaya, bisiklet, e-skutır ve belli ölçülere uygun 3 ve 4 tekerlekli e-taşıt ile, uygun boyutlu toplu taşım taşıtı ve yük taşıtı dışında, karayolu taşıtından arındırılmış; olmalarını sağlayacak; su yüzeyi taşımacılık ilişkilerini de özendiren, plan kararları gerekmektedir. Kara ulaşımının, ada sakinlerinin taşıtları dışında, sadece yaya, bisiklet, toplu taşıt girişine izin verilmelidir. Her iki ada, motorlu taşıt yükünü, hem hareketli trafik, hem de duran trafik anlamında kaldıramayacak doku ve örüntü sahibidir.
3.6 ve 3.7: Yol döşemeleri-meydan düzenlemelerinden- sokak mobilyalarına, geçirgen malzeme kaplama; yavaş kent kural ve ölçütlerine uygun döşeme, sokak mobilyası kullanılmalıdır.
3.8 Teknik altyapı yeraltı sistemi için, tarih belirlenmeli; ilk iş olarak yapılmalıdır.
3.9 reklam panosu konusuna, ticaret ve hizmet bina cephe açılımları da eklenmeli; vitrin ve diğer değişiklik konuları da ayrıntılandırılmalıdır.
3.11 konusu, sadece ağaçlar olarak değil, tüm yeşil doku olarak düzenlenmelidir.
3.12 konusu, “yönetmelik geçerlidir” den daha sağlam bir saptama gerektirmektedir. Bu güzide asaların özgün dokusunun önemli birer ögesi olan tekne barınağı ve kıyı düzeni dahil, plan her an değiştirilebilecek bir yönetmelik ile bağlanmamalı; koruma ve sağlıklaştırma kararını doku düzeninde getirmelidir.
3.13 100000 plan hükümlerinde belirlenemeyen, ayrıntılarda söz hakkını, karar olarak, kullanmalıdır. Bu durum, 3.14 için de, geçerlidir.
5.6 Parsel ve yapılarla ilgili hükümler 5.6.1-.6.4 ile 5.6.8-5.6.11 hükümleri, doku analizi ile, siluet, A-A, B-B kesitleri ve ögelerin özellikleri incelenerek, kapsamında görüş belirtilebilir. Bunun için, raporun incelenmesi önem kazanmaktadır.
5.8 ÖPA konusunda süre verilmesi olumludur; ancak teknik altyapı ve ulaşım doku ve düzeni ele alınmadan, başlanması, malzeme taşınmasından-hafriyat’a, şantiye durumları ilişkin, çeşitli sıkıntıları barındırmaktadır.
5.9 ve özelikle 5.9.1 ve 5.10 hassas bir mekânsal dönüşümü kapsamaktadır. Bu konu, boyutu, malzemesi, öneri dokusu ile kesin kurallara bağlanmalıdır.
Sonsöz: Bugün emsal alanlar için yapılan planlarla karşılaştırıldığında, uygun bir plan olarak yorumlanabilecek bir plan. Ancak, yukarıda kısaca belirtilen konularda, daha sağlam olması gereken bir içerik taşıması ile, bu özgün dokuyu koruyan bir plan olabilir. Bunun için, bu plan, kentsel tasarım ögelerini daha iyi betimlemek üzere, kentsel tasarım maddelerini, yazı ve örnekleri ile belirleyecek, bir kentsel tasarım rehberi üretilmesini hükme bağlayabilirdi.
Saygılarımla, 15/11/2024
…………………
Prof. Dr. Hülagü Kaplan Kısa Özgeçmiş
1980 yılında İngiltere’de Oxford Polytechnic Mimarlık ve Planlama Fakültesi, Şehir Planlama Bölümünden Şehir Planlama Diploması'nı; 1982 yılında aynı Bölümden Şehir Planlama yüksek lisansını (Msc.) aldı. Şehir ve Bölge Planlama Doktorasını ODTÜ Şehir ve Bölge planlama Anabilim Dalından 1998'de aldı. Daha önceden 1973 yılında Ankara üniversitesi SBF’den de İşletme diploması bulunan Kaplan, 1983 – 1988 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda Başuzman Şehir Plancısı olarak çalıştı. 1998 – 2003 yılları arasında Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu üyesi olarak görev yaptı. Gazi Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümünde1988-2015 arası tam zamanlı hizmet vermiş olup, emekliliğini aldıktan sonra, lisans ve lisansüstü bazı hizmetini üniversite’de sürdürmektedir.